Winterswijk / gemeenten afzonderlijk / Achterhoek - Duitsland

Introductie en Toelichting
Achterhoek - Duitsland
- Inleiding
- gemeenten afzonderlijk
  - Dinxperlo-Aalten
    - Dinxperlo
    - Aalten
  - Winterswijk
    - Woold
    - Wooldse veen
    - Kotten
    - Ratum
    - Meddo
  - Eibergen
Achterhoek - Münster grensstenen 1766
Achterhoek-Münster grenspalen na 1847
Gelderland-Duitsland zuid van Dinxperlo
- Langs Liemers en Montferland
- Zuid van de Rijn
Grens Gelderland
Grens Gelre - Kleef
Grens Gelre
In Gelderland
In Noord-Holland
In Utrecht
- grens Elst (U)-Amerongen
In Zuid Holland
- grens Voorburg-Leidschendam
Jachtpalen
Palen op rivierdijken

Winterswijk

Om het zoeken naar een specifieke steen of paal gemakkelijk te maken is het trajectdeel Winterswijk opgedeeld in aparte pagina's.

Woold: locaties 756A tot en met 765A

Wooldse veen: locaties 766 tot en met 768J

Kotten: locaties 769 tot en met 781

Ratum: locaties 781A tot en met 790

Meddo: locaties 790A tot en met 803

Klik op de button met de naam van de buurtschap om naar de desbetreffende serie foto's te gaan.

Klik voor een algemeen overzicht over het grensconvenant en de grensstenen op "inleiding" hierboven..

Definitieve grensvastlegging

Na de plaatsing van de grensstenen in 1766 kregen de landmeters de opdracht de grens met de geplaatste stenen nauwkeurig vast te leggen. In het archief te Münster bevindt zich een mooi bewerkte kaart. Onderstaand is het Winterswijkse traject in delen overgenomen uit het boek: 'Zur Geschichte der westfälisch-niederländischen Grenze" auteur Hermann Terhalle. De rode nummers duiden op een wapensteen; de zwarte op een lettersteen. De getallen er tussen in zijn de afstanden in Rijnlands roeden; de getallen op de punten zijn hoekverdraaiingen. Rechtsboven is het kaartdeel met het laagste nummer (48) in het Winterswijkse traject.

van lettersteen 58 tot en met lettersteen 67

van wapensteen 48 tot en met lettersteen 60; 48 staat op de grens met Eibergen.

van lettersteen 72 tot en met lettersteen 80

van wapensteen 66 tot en met lettersteen 73

van wapensteen 88 tot en met wapensteen 92

van lettersteen 80 tot en met wapensteen 88

van wapensteen 104 tot en met wapensteen 126

van wapensteen 92 tot en met wapensteen 104

van lettersteen 146 tot en met wapensteen 160; steen 160 ligt op de grens met Aalten.

van wapensteen 126 tot en met lettersteen 146

Voorbereiding
In de voorbereiding kwamen de landmeters tot 112 stenen (159-48), maar de Vitussteen en de Hakensteen bleven staan; dus 110 te vervaardigen. Uiteindelijk stonden er toch 114, want er moesten twee stenen tussengeplaatst worden: 104 ½ en 157 ½ . Verdeeld naar de twee typen zijn er 79 wapenstenen geplaatst en 34 letterstenen. In de verslagen van de inspecties is niet alleen sprake van scheefzakken of omgestoten, maar ook van verdwenen stenen. Weggezakt in het veen of mee genomen door een omwonende? Dat blijft een vraag. In ieder geval is duidelijk dat rond 1970 veel stenen verplaatst zijn. Een Nederlands-Duitse commissie ter uitwerking van een grensovereenkomst ingesteld in 1963 heeft in 1965 besloten dat er voortaan slechts één markering zal staan op een locatie. Meestal werd toen de steen uit 1766 weggehaald en elders gebruikt of geschonken aan musea of gemeenten.

Wapenstenen
Over de wapenstenen is te melden dat er nog 73 de grens staan; 53 zijn op hun oude plaats gebleven; vooral in het Wooldse Veen. De andere 20 zijn verplaatst naar locaties elders op de grens. De meeste verplaatsingen zijn over relatief korte afstanden gedaan, maar enkele verplaatsingen springen er uit. Wapensteen 109 is over ca. 7 km verplaatst en zowel nummer 85 als nummer 76 over ca. 3 km. Een klein aantal wapenstenen is vervangen door een obelisk met een nummer in de nummering uit 1766.De reden zal zijn dat deze obelisken staan op locaties die geen punten waren in 1817. Wapensteen 159 (locatie 756A nabij de grens met Aalten) is vervangen door een obelisk met uitgebeiteld Nr 159. Wapensteen 158 (locatie 756C) is vervangen door een obelisk met Nr 158. Wellicht is steen 158 geplaatst op locatie 759C bij de boerderij Achterholder, maar het nummer is niet goed te zien. Wapensteen 83 (locatie 786, oost van Ratum) is vervangen door een obelisk Nr 786 en zelf geplaatst op locatie 786A.

Van de 80 wapenstenen zijn er twee verhuisd naar buiten Winterswijk: steen 157 ½ naar het Douane- en Belastingmuseum te Rotterdam in 1972 (ondertussen in depot) en steen 144 naar het grasveld voor de boerderij Schenkenboom (Vardingholt) in 1968. Van vijf stenen is onbekend wat er mee gebeurd is.

Wapensteen 157 1/2 bleek gaandeweg nodig; toen is een reservelettersteen gebruikt; zie onder Woold.

Wapensteen 144 bij boerderij in Vardingholt Wapensteen 157 1/2 boven met nrs 157 1/2 en 158; onder met jaartal 1766 en nr onduidelijk

Letterstenen
Bij de 34 letterstenen is het anders verlopen. Veertien letterstenen zijn nog op hun oude locatie. Eén daarvan: steen 103 ligt op de akker naast een boom in de buurt van de oude standplaats. Vijf letterstenen zijn naar een andere plek op de grens verplaatst. Acht letterstenen zijn in het museum te Winterswijk terecht gekomen. Van de overige zeven stenen is niet bekend waar die gebleven zijn. Het merendeel is vervangen door een obelisk, één door de aparte steen op locatie 143 en de ander door de Gelriasteen. Ook bij de letterstenen zijn er vervangende obelisken met een nummer uit 1766. Als voorbeeld is te noemen de obelisk met nummer 64 op locatie 793C. Daar stond eerder lettersteen 64 die verdwenen is. Of obelisk 94 op locatie 779B (Kotten) waar eerst lettersteen 94 heeft gestaan.

Samengevat
Er staan 73 wapenstenen op de grens, twee elders en van vijf is niets bekend. Van de letterstenen staan er 19 op de grens, acht in het Winterswijkse museum en zeven hebben met een onbekende geschiedenis. Van de 113 stenen geplaatst in 1766 zijn er nog 92 op de grens aanwezig,8 zijn elders en van 12 is niets bekend.