De
grens heeft historie. De
grens spreekt tot de verbeelding. De grens kent vele bijzondere
verhalen. Op deze pagina een paar eigenaardige grenszaken.
Een stroomdraad als grens Naar
schatting 3000 vluchtelingen vonden de dood aan de grens tussen
Nederland en België in de Eerste Wereldoorlog. Oorzaak: een stroomdraad
langs de grens. Het Duitse leger viel in 1914 België binnen om zo
Frankrijk via een omtrekkende beweging op de knieën te kunnen krijgen.
De Belgen boden meer weerstand dan verwacht en terreuracties volgden.
Er ontstond een vluchtelingenstroom richting Nederland. Als antwoord
bouwden de Duitsers een stroomversperring van 2 meter hoog langs de
gehele Nederlands-Belgische grens. Er werden allerlei manieren bedacht
om toch de grens te kunnen oversteken. Een ervan was het klemmen van
een houten ton (zonder bodem) tussen de stroomdraden en vervolgens
erdoorheen kruipen.
De
sportiefste oplossing was het polstokhoogspringen over de versperring
heen. De Belgische graaf d'Oultrement trainde vluchtelingen hierin. Hij
richtte na de oorlog een monument op ter herinnering aan de
vluchtelingen die gesneuveld zijn. Dit monument (linker foto) staat bij
het Belgische dorpje Sippenaeken (onder Epen). De tekst erop luidt: "AUX VICTIMES BELGES - ALLIES qui
périrent ici par le fil électrique 1914-1918. Erigé par M. le comte
J.d'OULTREMONT en 1920, mutilé par les nazis en 40-45, restauré en 1962".
In mei 2000 is er bij Hamont (in
België onder Eindhoven) een ander monument opgericht die deze
versperring herdenkt. Een stukje is nagebouwd (rechter foto, door Joop
Versluis) en een informatiebord geeft een uitgebreide toelichting. Dit
monument staat iets ten zuiden van grenspaal 174.
Moresnet: het derde
grensland van Nederland Een
taartpunt aan het drielandenpunt bij Vaals van 344 ha groot, dat was
het onafhankelijke staatje Neutral-Moresnet. Met een omtrek van 11 km
was het in enkele uren te bewandelen. Deze staat heeft bestaan van 1815
tot 1919. Haar enige bestaansrecht: een zinkmijn waar Nederland en
Pruisen na de val van Napoleon het niet over eens konden worden. Daarom
werd maar besloten om het gebied een neutrale status te geven onder
toezicht van een Pruisische en Nederlandse commissaris. De inwoners
hadden allerlei voordelen: o.a. tolvrij importeren en ongestoord
Schnaps stoken. Voor de Esperanto-beweging was Moresnet een speerpunt:
een proefproject voor deze kunstmatige wereldtaal.
Er werden 60 grenspalen geplaatst, daarvan zouden er nog een goede 50
over zijn. Deze palen opzoeken en fotograferen, dat leek me een mooi
mini-grenspalenproject. In 2001/2002 hebben we 54 palen teruggevonden:
zie Het
Archief .
Een uithoek in de grens
Wat gebeurt er als een grens rond de hoeken van een huis loopt en dat
huis verdwijnt? De grens blijft waar die is maar wordt onzichtbaar is
zijn loop. De oplossing: plaats 4 hulppalen op de hoeken van het
voormalige huis. Dat gebeurde in West-Zeeuws-Vlaanderen bij Eede. In
1843 werd bepaald dat de grens hier de contouren van een huis zou
volgen. Het werd echter in de tweede wereldoorlog verwoest en
afgebroken. Op de foto (uit: Zeeuwsch-Vlaanderen : de geschiedenis van
een grensgebied door P.W. Stuij) zien we deze rechthoek van
grensstenen. De grenspaal (moeilijk zichtbaar) voor het huis is gp349.
Rechts van de blauwe grenslijn is België, links is Nederlands.
Deze recente kleurenfoto is van grenspaalwandelaar Piet Jansens. Zo te
zien genomen vanaf privé-terrein en het is duidelijk dat het
Nederlandse rechthoekje daartoe niet behoort.
Een grenspaal 100 jaar
begraven
Precies 100 jaar lag een grenspaal in West-Brabant begraven onder het
asfalt. En waarom? Hij stond letterlijk in de weg. We hebben het over
grenspaal 246 op de weg tussen de dorpjes Huybergen en Wouwse Plantage.
In 1903/1904 wilde de gemeente Huybergen de weg naar Wouwse Plantage
bestraten en verbreden. Het probleem was dat midden in de zandweg gp246
stond want de grens liep op dit gedeelte midden in de weg. Het zou dus
een obstakel worden voor het verkeer.
Men besloot de grenspaal te laten zakken onder het wegdek.
Het idee om boven de grenspaal een metalen rooster aan te brengen vond
men te duur. Aan weerszijden van de weg werden echter twee grensstenen
geplaatst die in de loop van de tijd verdwenen zijn.
Op 29 febr. 2004 is er echter een nieuwe gp246 geplaatst in
de berm van de weg. Een actie van de aangrenzende gemeentes, op de dag
af 100 jaar na de 'begrafenis'. Zie voor een verslag van de officiële
herplaatsing Het
Archief . Het verslag hieronder dateert van 2001.
Het betreffende weggedeelte gezien in de richting van Huybergen, de
grens is blauw ingetekend. We troffen hier in mei 2001 twee mensen van
het kadaster die ons vertelden dat op de eerste knik een metalen ring
was geplaatst in het wegdek. Dat zou de plaats zijn van de begraven
grenspaal. Dat bleek achteraf onjuist.
Wil wijst de gele metalen ring aan.
De grenspaal was echter begraven op de 2e knik van de grens. Op deze
foto zien we de grens als stippellijn aangegeven op het asfalt.
Grenspaalwandelaar Piet Janssens leverde de juiste documentatie en deze
foto om dit recht te zetten. Het Franse proces-verbaal dat in 1843 het
grensverloop precies beschreef is ook ondubbelzinnig hierin.
Dit is een detail van de oorspronkelijke kadastrale tekening.
Naar
schatting 3000 vluchtelingen vonden de dood aan de grens tussen
Nederland en België in de Eerste Wereldoorlog. Oorzaak: een stroomdraad
langs de grens. Het Duitse leger viel in 1914 België binnen om zo
Frankrijk via een omtrekkende beweging op de knieën te kunnen krijgen.
De Belgen boden meer weerstand dan verwacht en terreuracties volgden.
Er ontstond een vluchtelingenstroom richting Nederland. Als antwoord
bouwden de Duitsers een stroomversperring van 2 meter hoog langs de
gehele Nederlands-Belgische grens. Er werden allerlei manieren bedacht
om toch de grens te kunnen oversteken. Een ervan was het klemmen van
een houten ton (zonder bodem) tussen de stroomdraden en vervolgens
erdoorheen kruipen. 
De
sportiefste oplossing was het polstokhoogspringen over de versperring
heen. De Belgische graaf d'Oultrement trainde vluchtelingen hierin. Hij
richtte na de oorlog een monument op ter herinnering aan de
vluchtelingen die gesneuveld zijn. Dit monument (linker foto) staat bij
het Belgische dorpje Sippenaeken (onder Epen). De tekst erop luidt: "
In mei 2000 is er bij Hamont (in
België onder Eindhoven) een ander monument opgericht die deze
versperring herdenkt. Een stukje is nagebouwd (rechter foto, door Joop
Versluis) en een informatiebord geeft een uitgebreide toelichting. Dit
monument staat iets ten zuiden van grenspaal 174. 
Een
taartpunt aan het drielandenpunt bij Vaals van 344 ha groot, dat was
het onafhankelijke staatje Neutral-Moresnet. Met een omtrek van 11 km
was het in enkele uren te bewandelen. Deze staat heeft bestaan van 1815
tot 1919. Haar enige bestaansrecht: een zinkmijn waar Nederland en
Pruisen na de val van Napoleon het niet over eens konden worden. Daarom
werd maar besloten om het gebied een neutrale status te geven onder
toezicht van een Pruisische en Nederlandse commissaris. De inwoners
hadden allerlei voordelen: o.a. tolvrij importeren en ongestoord
Schnaps stoken. Voor de Esperanto-beweging was Moresnet een speerpunt:
een proefproject voor deze kunstmatige wereldtaal. 
Wat gebeurt er als een grens rond de hoeken van een huis loopt en dat
huis verdwijnt? De grens blijft waar die is maar wordt onzichtbaar is
zijn loop. De oplossing: plaats 4 hulppalen op de hoeken van het
voormalige huis. Dat gebeurde in West-Zeeuws-Vlaanderen bij Eede. In
1843 werd bepaald dat de grens hier de contouren van een huis zou
volgen. Het werd echter in de tweede wereldoorlog verwoest en
afgebroken. Op de foto (uit: Zeeuwsch-Vlaanderen : de geschiedenis van
een grensgebied door P.W. Stuij) zien we deze rechthoek van
grensstenen. De grenspaal (moeilijk zichtbaar) voor het huis is gp349.
Rechts van de blauwe grenslijn is België, links is Nederlands. 
Deze recente kleurenfoto is van grenspaalwandelaar Piet Jansens. Zo te
zien genomen vanaf privé-terrein en het is duidelijk dat het
Nederlandse rechthoekje daartoe niet behoort. 
Precies 100 jaar lag een grenspaal in West-Brabant begraven onder het
asfalt. En waarom? Hij stond letterlijk in de weg. We hebben het over
grenspaal 246 op de weg tussen de dorpjes Huybergen en Wouwse Plantage.
In 1903/1904 wilde de gemeente Huybergen de weg naar Wouwse Plantage
bestraten en verbreden. Het probleem was dat midden in de zandweg gp246
stond want de grens liep op dit gedeelte midden in de weg. Het zou dus
een obstakel worden voor het verkeer. 
