DeNl-gp157 verkwanseld aan museum
Oktober 2006. Gp157 - een van Neerlands fraaiste grensstenen aan de Duitse grens - stond tot voor enkele maanden fier op zijn eigen eeuwenoude plek in de buurt van Schoonebeek. Maar toen gebeurde er iets vreemds. De oude gp156 werd ontdekt in een tuin in Meppen in Duitsland. Een heemkundige - Horst Heinrich Bechtluft - ontdekte dit, activeerde instanties en zorgde dat deze grenssteen weer op zijn oude plaats kwam. Mooi & keurig. Hiermee werd de bestaande granieten gp156 overtollig. Maar toen zag het kadaster zijn kans schoon. Pronkstuk gp157 werd geschonken aan het Emsland-Moormuseum in Geeste in Duitsland die daar blijkbaar om gevraagd had en ter plaatse vervangen door de voormalige gp156-steen: zonder overleg, eigengereid, gespeend van enig historisch besef en de eigen bevoegdheid overschrijdend. De grenspaal is weliswaar niet verloren gegaan maar hoort als cultuurmonument thuis op de grenslijn op zijn aloude plek.
In oktober bleek de grenssteen overigens nog niet opgesteld te zijn in het museum.

Opwinding in grenspaalkringen: gp184 teruggevonden?
September 2006. Een verrassend mailtje van een onbekende: "ik heb deze week een fietstocht gemaakt in het buiten gebied in rijsbergen zie ik toevallig bij een partikulier een grenspaal in de tuin staan in een bosrijke omgeving de paal had een jaartal 1843 en een wapenschild volgens mij een gietijzeren paal ong 150/ 160 cm hoog". Onmiddellijke gedachte: is dit misschien gp184 die in juli gestolen is? Ik stuur meteen bericht naar Jannis Deeleman en Peter Dirven die in de buurt wonen en beiden gaan terstond op onderzoek uit. Peter is er als eerste aan de Zandstraat in Rijsbergen, van hem is de foto hiernaast. Hij schrikt want hij ziet dat het nummer 292 is. Dit is een grenspaal in Zeeuws-Vlaanderen die in 1997 afgezaagd is en inderdaad het onderstuk ontbreekt. Hij meldt dat ie van ijzer is en dus moet het de echte gp292 zijn. Jannis arriveert later en denkt ook dat ie niet van beton is want daar te glad voor. Het lijkt dus inderdaad om de afgezaagde 292 te gaan. Maar hij spreekt ook de eigenaar: Deze meent juist wel dat het om een betonnen replica gaat want ongevoelig voor magneten. Hij heeft 'm in 2001 gekocht voor 400 gulden bij Decoland in Roosendaal, een winkel in tuinbeelden. Was een mooi symbool voor zijn huwelijk als Belg met een Nederlandse vrouw.
Co Bieze wist aanvullend te melden dat hij jaren geleden een vraag kreeg doorgespeeld van een douane-ambtenaar: bij een routine controle te Roosendaal trof deze douanier het gestolen deel van de grenspaal in een auto aan. De bestuurder van de auto zei, dat hij dit stuk gekocht had bij een antiqair in 's Hertogenbosch. Niet beter wetend heeft de ambtenaar de man laten gaan. Pas later zette hij vraagtekens hierbij.
Vragen die blijven: is het echt een betonnen replica? Hoe komt Decoland aan deze grenspaal? Indien deze paal daar gegoten is, waar is het origineel gebleven? Jannis is van plan dit op de bodem uit te zoeken.

Voor paal staan
Juli 2006. Gp184 onder Valkenswaard is weer verdwenen, zo werd 20 juli ontdekt. Bijna een jaar geleden nadat ie voor de eerste keer geroofd werd. Toen werd ie weer teruggevonden en feestelijk herplaatst, zie voor het verslag Het Archief.
Toen was er veel commotie en belangstelling, nu een enkel nieuwsbericht. Reden genoeg voor een tripje naar het gat. Dat gat bleek beperkt in diepte. Dat verbaasde niet, vorig jaar viel ons al de oppervlakkige verankering op bij de herplaatsing. Uw grenspaalonderzoeker toont de plaats van de grenspaal en doet een poging de verdwenen gp te imiteren.

Maak je eigen grenspaal
Juli 2006. Frans Meeùs is bekend vanwege zijn bijzondere belangstelling voor de benl-tussenstenen. Hij heeft er zelfs een aantal op schaal nagemaakt in arduin. Maar het kan nog gekker: een replica op ware schaal van een gietijzeren benl-grenspaal. Mooi voor in de tuin met je huisnummer erop. Het heeft hem vele dagen werk gekost en bijna een hartinfarct opgeleverd. Enkele technische details:
Het casco, achtkant en conisch bovenstuk, is van gewalst plaatstaal 2mm dik, het bovenste gedeelte van het conisch stuk is massief ijzer gedraaid en aan het plaatstaal gelast, in het midden zit hier een gat waar de zelfgemaakte toorts op geschroefd kon worden.
De wapens zijn ter plaatse (aan gp259) gemarteld in een loodslab en later van binnenuit verstevigd. Na een andere geperforeerde staalplaat op het conisch gedeelte te hebben geschroefd is het wapen hierover gekleefd met dezelfde siliconelijm.
De cijfers zijn gemaakt (gezaagd geschuurd en gevijld) uit 3mm dik aluminiumplaat en op de koon geschroefd en verlijmd.
Ten slotte de gestileerde dennenappel is van getrilde cementspecie 1:3 (een deel cement en drie delen zilverzand). Eerst is een model gedraaid in hout en daarvan een mal gegoten in fijne getrilde betonmortel waarna dan de appel zelf gegoten is.
Het geheel is dan geschilderd in een laag ijzermenie, de zwarte delen hebben dan drie lagen en de wit/grijze delen twee lagen afwerking meegekregen.

Speurtocht naar Akense palen
Mei 2006. Ooit werd de vrije Rijksstad Aken afgebakend door 183 grensstenen, versierd met een adelaar. In de loop der eeuwen verdwenen de meeste van deze grensstenen. In onze grenspaalkringen waren er nog maar 15 bekend en gefotografeerd.
Maar toen verscheen de enthousiaste heemkundige Hans Hermans op het toneel. Hij wist er nog een vijftal te staan - zo beweerde hij - en bewees dat met een aantal berichten en foto's in onze nieuwsgroep. Jannis Deeleman en Peter Dirven gingen in april op stap om de ontbrekende grensstenen te fotograferen. Lees alles hierover op:
http://www.grenspalen.com/frame_24.html (Jannis)
http://www.grensmarkeringen.be/Aken.htm (Peter)

Al die andere grenspalen
Maart 2006. Deze site houdt zich voornamelijk bezig met de grenspalen op de rijksgrens. In het binnenland staan echter nog vele gemeentepalen, provinciepalen, mijlpalen etcetera etcetera. Die gaan langzamerhand meer lokken nu de rijksgrenspalen zo'n beetje allemaal gefotografeerd zijn. Gemeente Breda heeft enkele jaren geleden een inventarisatie gemaakt van alle grensstenen in de gemeente en dat leverde veel materiaal op. Het geeft daarmee ook een indicatie van wat er elders in het land nog te vinden moet zijn. Deze publicatie is door de gemeente ter beschikking gesteld voor publicatie. Zie Het Archief
.

Het raadsel van gp213

De Duits-Nederlandse grenspalen 213 onder Heerlen zijn verdwenen. Opgeofferd aan een grensoverschrijdend kantoorgebouw. Niemand wist waar ze gebleven waren. Maar toen dook opeens Hans Hermans op. Als heemkundige te Bocholtz kent hij de situatie ter plekke zeer goed en hij wist over deze paar kilometer grens veel te vertellen. Dat de grens juist niet door het kantoorgebouw loopt, dat gp213 vroeger een drielandenpunt was, dat er bij gp209 nog een stukje Landgraben is overgebleven en hoe hij een eeuwenoude Akense grenssteen terugvond. Lees het allemaal in het het denl-archief op de betreffende pagina's.

Grenspaal te koop op Marktplaats

Januari 2006. Nog niet eerder vertoond: een echte grenspaal die aangeboden werd op marktplaats.nl. Jannis Deeleman ontdekte dat in november 2005. Het ging om een "originele grenspaal van Kockengen", een plaatsje bij Breukelen. Brouwer beschrijft in zijn "Grenspalen van Nederland" een grenspaal tussen Kockengen en Breukelen. Zijn tekening komt overeen met de foto hiernaast.
De Historische kring Breukelen ( http://www.histkringbreukelen.nl ) werd ingelicht en die heeft de grenspaal uiteindelijk gekocht voor 25 euro. Joost Boers meldt: "Hij werd op een fort tussen Loenen en Loosdrecht gevonden tussen rommel en verkocht om 'ervanaf' te zijn. Hij is afgebroken, wellicht door werkzaamheden. Hij is origineel en toont het gemeentewapen van Kockengen. De oorspronkelijke locatie is langs de Grote Heicop geweest, tussen Portengen en Breukelen. Het is de bedoeling in februari de paal te herplaatsen, echter op een andere locatie: aan de Wagendijk te Kockengen. Daar komt hij pakweg honderd meter van de (vroegere en huidige) gemeentegrens, tegenover de informatieboerderij van Koos en Thea Segers. Ik geloof dat verkoper ook nog grenspalen van Loosdrecht had liggen."

Provinciale grenspaal herplaatst

December 2005. Op 21-12-05 is een oude provinciale grenspaal herplaatst. Herman Posthumus - gp-kenner- mailde: "de lokatie is daar waar de oude rijksweg van Zwolle naar Leeuwarden de rivier de Reest kruist. De brug over de Reest zie je op de achtergrond. Oorspronkelijk stond de paal dichter bij de rivier maar door een wegverbreding was herplaatsing op de oude lokatie niet mogelijk. Overigens is de huidige provinciale grens verder naar het zuiden gelegen. Een zuidelijke stadsuitbreiding van het drentse Meppel op het grondgebied van de overijsselse gemeente Staphorst maakte een grensverlegging noodzakelijk. De mooi wit geschilderde paal heeft aan de overijsselse kant de aanduiding DRENTHE en aan de drentse kant de aanduiding OVERIJSSEL. Bij een echte grenspaal zou je die aanduiding andersom verwachten. Maar men is in elk geval wel consequent. Ten noorden van Steenwijk staat net zo'n grenspaal ( zij het niet wit). Ook daar staat de aanduiding FRIESLAND aan de overijsselse kant, en de aanduiding OVERIJSSEL aan de friese kant." De foto is van Herman.

Past-ie of past-ie-niet?

Op 24 november 2005 werd gp184 feestelijk herplaatst op zijn oude vertrouwde plaats onder Valkenswaard. Hij werd in augustus gestolen maar snel weer gedumpt in Maarheze. Hij kreeg een likje verf, de nostalgische kogelgaten werden intact gelaten en er werd een nieuwe punt gesmeed want de oude was verdwenen. Jammer echter dat die nieuwe punt er niet in wilde ondanks de inspanningen van 2 paar burgemeester-handen. Een eigen verslag van de herplaatsing inclusief het proces-verbaal is te lezen in Het Archief
.

Nieuwe generatie grenspaalwandelaars is sneller

November 2005. Co Bieze had zo'n 12 jaar nodig om alle grenspalen langs de Nederlandse grens te fotograferen. Ikzelf ben al 15 jaar bezig en ook anderen melden jarenlange inspanningen om die hele reeks te doen. Dat het veel sneller kan, dat bewijst Ad Rombouts. Die begon in juni 2005 samen met vrouwlief alle Belgisch-Nederlandse grenspalen te fotograferen nadat ze op het Grenslandpad de smaak te pakken hadden gekregen. Op 20-11-2005 was deze klus volbracht! Het plezier heeft echter niet geleden onder dit tempo, zo mocht ik vernemen. Op de foto Ad Rombouts bij gp178 op de Achelse kluis, samen met broeder-met-baard Simon-Jozef.

Gp193 opgespoord

November 2005. Gp192 onder Luyksgestel is een bijzonder geval: ergens in de vorige eeuw is de oorspronkelijke gietijzeren grenspaal gestolen en vervangen door een stenen exemplaar. In de 90-er jaren van de 20e eeuw onderging buurman gp193 een soortgelijk lot: de ijzeren paal verdween en een klein stenen paaltje nam zijn plaats in. Over het hoe en wat van deze verwisseling weten we niets. Wel heeft Ad Rombouts onlangs de gietijzeren paal opgespoord: deze bleek troosteloos te rusten op de gemeentewerf van Bergeijk in afwachting van zijn wederopstanding. Dat laatste, daar schijnt aan gewerkt te worden. Op de herplaatsing van gp184 op 24-11-05 wist iemand dat te vertellen. We wachten af.

Geruchten over de strontpaal

Oktober 2005. De befaamde grenssteen De Strontpaal ten n.o. van Essen blijft tot de verbeelding spreken. Bij deze grenssteen werd in 1916 de smokkelaar Klaveren Vrouwke doodgeschoten. In de grenssteen werden de initialen KV gebeiteld maar de steen verdween in latere jaren. De huidige steen kreeg ook de initialen van Klaveren Vrouwke onder een kruis ingebeiteld (zie foto).
Maar vorig jaar hoorde ik al dat de oorspronkelijke strontpaal in een tuin zou staan van een nazaat van Klaveren Vrouwke in St. Willebrord. Een werkgroep zou door stille diplomatie de paal weer op zijn oorspronkelijke plek terug willen krijgen. Onlangs hoorde een ander weer van een ingewijde Essenaar dat de steen intussen overgedragen was aan de gemeente Essen. Maar het moest allemaal nog geheim blijven.
Dat is echter niet gelukt. Een anonieme bron meldde dat in het Essense blaadje De Echo de herplaatsing aangekondigd wordt voor 5 mei 2006 (90e sterfdag). We zijn benieuwd.

Gp184 opgezocht in Maarheze

14-9-2005. Vandaag samen met Jannis en aspirant-gp-loog William gp184 opgezocht bij het bedrijf Hufema - Den Engelsman 20 - in Maarheze - waar deze grenspaal vorig weekend is afgeleverd. Hij staat pontificaal voor het bedrijfsgebouw en dan valt weer op hoe groot zo'n paal toch is. Zie de plaatjes.
Op de paal stond de volgende tekst: WEL THUIS OUDJE
NWS - VLGT - PLMNS
Zou dat de afscheidsboodschap van de brutale paalrovers zijn? Men wist te vertellen dat de grenspaal door de provincie opgehaald zou worden. Er waren al een aantal mensen komen kijken.

Expositie over Den Dodendraad

Augustus 2005: een bericht van militaria-verzamelaar Frits Duinkerke over zijn tentoonstelling over de zgn. dodendraad tussen België en Nederland in de 1e wereldoorlog: Deze wordt gehouden van 15 tot en met 23 oktober in De Oude Pastorij in het centrum van Essen. Het ligt schuin achter het stadhuis. Deze tentoonstelling is zeer uitgebreid. De draad wordt zowel binnen als buiten opgesteld. Je zult verbaasd zijn om het aantal originele posters te zien uit die tijd. Ook poppen in uniform en veel relikwieën zullen er te zien zijn. Ook gas krijgt hier nog aandacht en het uitbreken van deze oorlog wordt aandacht aan besteed. Vrijdagavond wordt het door de burgemeester van Essen officieel geopend. In het laatste weekend op 22 en 23 oktober zullen er Belgische, Nederlandse en Duitse soldaten rondlopen in uniformen uit die tijd. Als het doorgaat, dan verschijnt er ook een boek door Alex Vanneste over deze draadversperring en wordt het op de tentoonstelling gepresenteerd. Het is geopend op zaterdag en zondag van 10 tot 18 uur; en door de weeks van 13.30 tot 17 uur.

Verkeersslachtoffer

24 april 2005. Frans Meeus meldt: "Gpl 263 werd deze week (mogelijk gisteren, in ieder geval na woensdag) vermoedelijk de dupe van een aanrijding. Aan de verwondingen te zien is het geen personenwagen geweest, de dennenappel is afgebroken en toen ik vandaag foto's maakte was het breekpunt nog grijs, niet geroest dus kan het nog niet lang geleden zijn. Ik heb nog gezocht maar vond geen souvenir. Ik heb via e-mail de gemeentebesturen van Woensdrecht en Antwerpen op de hoogte gebracht, ben eens benieuw hoe lang de herstelling gaat duren." Op 20 mei mailt Frans: "Grenspaal nr. 263 staat sinds vorige week weer terug recht, alleen de dennenappel op de top ontbreekt nog. Volgens Belgische buren zouden "de Nederlanders" de paal terug recht gezet hebben, maar daar heb ik geen bewijs van. Het belangrijkste is dat er toch vrij snel aan de ongelukkige situatie iets werd gedaan in tegenstelling van andere plaatsen en palen."

Grenspalen-landdag 2005 succesvol

Maart 2005. Op 13 maart was het zover. Van heinde en verre kwamen 9 grenspaalliefhebbers naar Valkenswaard gereisd voor de tweede "grenspalen-landdag". Onder de bezielende leiding van Co Bieze maakten we een tocht langs vooral de Budelse 'douanepalen'. Hoogtepunt wat mij betreft: onze intrede in het klooster van de Achelse kluis om gp178 te kunnen fotograferen. Co Bieze en Piet Jansens wisten de broeder-portier te overreden, Jannis Deeleman tekende voor dit groepsportret.

Belgisch-Luxemburgse grenspalensite on-line

Januari 2005. We kennen allemaal de karakteristieke gietijzeren grenspalen tussen Nederland en België. Minder bekend zijn hun neefjes langs de Belgisch-Luxemburgse grens: even oud, net zo mooi maar ook veel verroester. Jannis Deeleman en ik zijn in 2004 begonnen om deze reeks van 286 palen op te zoeken en te fotograferen. We denken daar zo'n 5 jaar over te doen. Zo lang hoeft u echter niet te wachten voor de foto's. Het resultaat tot dusver is te zien op http://www.grenspalen.com/belux-index.html. Klik en geniet!

De drieling van Retranchement op 1 foto

Januari 2005. Beroemd in grenspaalkringen, deze drie grenspalen 364 bij het Zeeuws-Vlaamse Retranchement. De buitenste twee stonden ooit aan de oever van het Zwin want de grens liep door het midden van deze stroom. Toen dit gedeelte ingepolderd werd, werd een derde grenspaal geplaatst aan op de grenslijn zelf. Gery Brosens wist de drieling in 1 shot te fotograferen en stuurde mij het resultaat. Door de telelens-vervorming lijken ze dicht bij elkaar te staan, in werkelijkheid zitten daar honderden meters tussen.

Gp125N geplaatst

Deze grenspaal aan de grensmaas bij Stevensweert is een mysterie. Want hij bestond niet. In 1843 werden langs de grensmaas overal dubbele grenspalen geplaatst, een op de Belgische oever, een op de Nederlandse oever. Nr.125 op Nederlandse oever werd echter nooit geplaatst, zijn Belgische tweelingbroer wel. Het procesverbaal noemt haar ook niet. Waarom, we weten het niet.
Op november 2004 is hij echter na 161 jaar alsnog geplaatst. Kadaster-man Maurice Joskin meldde: "de rijksgrenscommissie Limburg(B)-Limburg(N) die de wettelijke taak heeft om de rijksgrenspalen in stand te houden, had al langer de wens om GP125N te kunnen herplaatsen. In 2004 was daar budget voor en heeft de commissie besloten om grenspaal 125N te herplaatsen, om de onduidelijkheid die hierover bestond op te heffen en om ook hier aan te geven, dat de rijksgrens gevormd wordt, door de thalweg van de tussen die twee palen lopende Maas. Op 4 november 2004 is hier dus een nieuwe grenspaal geplaatst, precies aan de overkant van GP125B, in het bijzijn van schepen/wethouders van de gemeenten Kinrooij (B) en Maasbracht (N). Vervolgens is daar ook een proces verbaal van opgemaakt." Dat proces-verbaal heb ik nog niet kunnen bemachtigen.

Grenspaalzoekers gaan ondergronds

December 2004. Bij Putte in west-brabant staat een reeks curieuze tussenpaaltjes, ooit geplaatst omdat oprukkend zand de grenslijn onduidelijk maakte. Een verslag van een zoektocht naar de overgebleven paaltjes staat in Het Archief. Maar gp-detective Frans Meeus is teruggekeerd, nu samen met Peter Dirven. Ze gingen de diepte in om te kijken of de ondergestoven paaltjes (aangegeven met een ijzeren paal) ook daadwerkelijk aanwezig zijn onder de grond. Dat leverde bijgaande plaatjes op: Peter aan het graven (terwijl Frans meer de werfleider en opzichter was, aldus Frans) en het resultaat.

Genealogen en grenspalen: het volledige BENL-procesverbaal nu online

In oktober 2004 kreeg ik de melding van Ruud Straatman dat het fasegewijs gepubliceerde proces-verbaal van de Belgisch-Nederlandse grens uit 1843 bijzonder interessant kan zijn voor genealogen. Vaak bevat het vermeldingen naar persoonsnamen in combinatie met percelen langs de grens. En dat is blijkbaar smullen voor voorouder-zoekers met wortels in de grensstreek.
Tot nu toe ontbrak op deze website de volledige tekst van dit proces-verbaal als één geheel. Die leemte is nu opgevuld. En dat niet alleen voor de originele Franse tekst. Door grenspalen-nestor Co Bieze (foto) is jaren geleden dit proces-verbaal vertaald in het Nederlands, een waar monnikenwerk. Beide versies zijn nu beschikbaar op Het Belgisch-Nederlandse Grenspalen-archief. Voor de liefhebbers: zoek de verschillen tussen de Franse en Nederlandse tekst.

Tussenpalen krijgen eindelijk hun verdiende aandacht

Ik kreeg in september 2004 een bijzonder verslag toegestuurd. Frans Meeus is in grenspalen geïnteresseerd. Maar niet zozeer in die pontificale gietijzeren palen die iedereen gemakkelijk kan vinden. Nee, het gaat hem vooral om al die stenen tussenpalen die zo stiefmoederlijk bedeeld zijn in onze aandacht. Dat betekent vaak het echte speurwerk: informeren bij omwonenden, archieven bezoeken, struinen door het struikgewas, graven in de grond en soms baggeren door de sloot. Zijn verslag betreft de zoektocht naar alle tussenpalen tussen gp232 en gp269 in West-Brabant en is zeer lezenswaardig. Het is geplaatst in Het Archief.
Frans hoopt dat anderen zijn voorbeeld zullen volgen.

Tentoonstelling over 'den elektrieken draad'

Kreeg eind juli 04 bericht van ene Frits Duinkerke dat er op 11 en 12 september een tentoonstelling zal zijn over de beruchte electrische draadversperring tussen Nederland en België tijdens WO I in Fort Vechten bij Bunnik. Frits meldt: "deze tentoonstelling gaat over die bewuste elektrische draad. En wordt daar uitvoerig belicht. Er wordt een stuk, draad nagebouwd en er komt ook een grenspaal bij te staan. (nr.246) en veel foto's uit die tijd en dergelijke". Voor routebeschrijving, openingstijden e.d. kun je terecht op www.fortvechten.nl

Resten van Moresnet-gp20 gevonden?

Wilbert Janssen was een van de deelnemers van de Moresnet-tocht. Hij verraste ons met de vondst van een brokstuk dat heel goed van de verloren gewaande gp20 geweest kan zijn. Van de oorspronkelijk 60 grenspalen van Moresnet zijn er een paar onvindbaar. Op de foto toont Wilbert het stukje steen.

Grenspaal-landdag

Op 21 maart 2004 hebben we elkaar ontmoet en een wandeling gemaakt langs de grenspalen van Moresnet, het voormalige mini-staatje onder Vaals. Zeven mannen met een passie voor grenspalen. Een mooi initiatief van Jannis Deeleman. In striemende regen begonnen we, in zonneschijn eindigden we. Een bijzondere dag. Het leverde ook mooie plaatjes op van elkaar verdringende fotografen.

Grenscorrecties na WO II

Februari 2004. In het Duits-Nederlandse grenspalen-verslag 493-501 (staat nu in het Duits-Nederlandse grenspalenarchief) stonden twee plattegrondjes van grensannexaties die in 1963 werden teruggedraaid. De onvolprezen grenspaalkenner Rob Vaessens (hij verrast me steeds weer met zijn kennis) wees me op een domme vergissing mijnerzijds. Ik citeer hem:
Op je site heb je bij je grenspalenreeks tussen Nederland en Duitsland een stukje staan over annexaties door Nederland bij de grenspalen 480-482 en 488-492. De informatie is niet helemaal correct. Blijkens de afgebeelde kaarten was Nederland hier in 1956 kleiner dan in 1999. Er is hier dus in 1963 geen gebied door Nederland aan Duitsland teruggegeven maar juist ingepikt! De grens zoals die op de kaart uit 1956 staat aangegeven is tot 1963 altijd zo geweest. Dit concludeer ik aan de hand van historische kaarten rond 1840 en 1890 (historische provincieatlas Limburg (1:50000) respectievelijk Historische Atlas Limburg; Chromotopografische Kaart des Rijks (1:25000)). Ook het proces verbaal van grensbeschrijving komt overeen met de grenslijn zoals aangegeven op de kaart uit 1956. Overigens weet ik niet zeker of dit stukje Duitsland in het jaar 1963 door Nederland is ingepikt, maar dit jaar is wel het meest waarschijnlijk.

Een grenspaal terzijde geworpen

Februari 2004. Wilbert Janssen is druk bezig met de Duits-Nederlandse grenspalen inclusief alle tussenpalen. En dan blijken sommige palen verdwenen. Bijv. gp556 in Noord-Limburg. Een speurtocht bracht hem naar een boerenerf waar de grenspaal te rusten lag. De boer heeft bekend, de paal stond hem in de weg. Wilbert heeft beloofd het niet aan de grote klok te hangen in ruil voor een foto. En ik heb Wilbert weer enige discretie toegezegd in de beschrijving.

Gp115(B) verplaatst

Januari 2004. Ontving het volgende bericht van Ludo Haex, Belgisch kadasterambtenaar:
"Op 16/12/2003 werd rijksgrenspaal 115(B) teruggeplaatst. De paal was verwijderd door de aannemer die de nieuwe dijk in stokkem & meeswijk aan het aanleggen was. De paal kon niet meer op dezelfde plaats teruggeplaatst worden omdat ook de dijk verplaatst werd. We hebben de paal in de lijn geplaatst met zijn vroegere ligging en paal 115(NL). Hij staat nu in die lijn ongeveer 11m verder. De juiste coördinaten moeten nog bepaald worden."
(Op de foto: gp115b in zijn oude situatie.)

Speuren naar Markestenen

Oktober 2003 - Deze website concentreert zich op de grenspalen langs onze staatsgrenzen. In het 'binnenland' zijn echter nog vele andere grenspalen te vinden. Zo ontving ik een heel aardig boekje over de Markestenen in de gemeente Haaksbergen, een uitgave van de Historisch Kring Haaksbergen. Deze grensstenen markeerden de verschillende Marken (gemeenschappelijke weidegronden e.d.) in vroegere tijden. Tegen 1850 werden deze gebieden opgedeeld. Het boekje geeft een beknopte geschiedenis van de verschillende marken en biedt een verslag van een zoektocht naar de overgebleven grensstenen. Scherpe zwartwitfoto's en een losse plattegrond maken dit werkje compleet. Twee van deze Markepalen vormen overigens nu rijksgrensstenen tussen Duitsland en Nederland: gp832 en gp840d. Het boekje ("Merkstenen uit onze cultuur", 4,50 euro excl. verzendkosten) is wellicht nog verkrijgbaar via dhr Gerard Hofste op Bruinink

Verdwenen grenspaal blijkt in tuin te staan

Oktober 2003 - In 2001 troffen we van de Duits-Nederlandse grenspaal 330 (bij Koningsbosch boven Sittard) slechts de stomp aan. Het bovenste gedeelte was afgebroken en verdwenen. Wilbert Janssen (actief met grenspalen-fotografie bij Roermond) heeft 'm echter bij toeval teruggevonden. Hij stond keurig in een bloemperkje in een tuin (Prinsenbaan nr. 18, Echterbosch). Het hoe en waarom is nog onduidelijk maar helemaal netjes kunnen we het niet noemen. Van de andere kant: wie van ons droomt niet van zo'n paal in de tuin?

Vergeten grenspalen bij Ubbergen

Juni 2003 - Eberhard Gutberlett stuurde een kopie van "Historische grenspalen in Beek-Ubbergen" door P.M.J. van Hooff. In 1949 kreeg Nederland een aantal stukken Duits grondgebied erbij, deze werden bijna allemaal in 1963 teruggeven. Bij Ubbergen (onder Nijmegen) behield Nederland echter een gedeelte. Hier ligt de Duivelsberg op. Dit boek (zie ook de literatuurlijst) is een prachtig verslag van de zoektocht naar de overgebleven grenspalen op de oude grenslijn. Zeer gedetailleerde kaarten en mooie pentekeningen van elke grenssteen. Wat opviel was dat de tussenpalen met romeinse cijfers werden aangegeven, tegenwoordig is dat met letters. Op de afbeelding zien we het geannexeerde gebied, het grijs gearceerde gedeelte rechtsonder werd in 1963 wél teruggeven.

Grensverdrag Gulik-Gelre na 10 jaar ingetikt.

April 2003 - Jos Poels - erkend grenspaalliefhebber - berichtte mij: "In 1551 is tussen de hertogdommen Gulik en Gelre een grensverdrag gesloten. De tekst daarvan heb ik bijna tien jaar geleden in het Gemeentearchief van Venlo gevonden, en ik heb er zo lang over gedaan om de tekst beetje bij beetje in de computer in te voeren. Maar nu is het er eindelijk. De tekst is deels heel moeilijk, half Limburgs, half Duits en half Nederlands. Een deel van de grens die daarin wordt beschreven, is nog steeds een stuk van de Limburgs-Duitse grens. De grenspalenliefhebber moet in de gemeente Echt gaan kijken. Daar staan nog nogal wat van die historische Gelderse-Gulickse grenspalen."
De tekst is te vinden in Het Archief

Gp48b terug van weggeweest

April 2003 - Gp48 op de Belgische oever van de grensmaas was lange tijd verdwenen. Waarschijnlijk na de kanalisering ter plaatse. Onlangs meldde Tijmen Stam dat hij er weer staat! Eigenaardig detail: het jaartal is afwezig. Reden genoeg voor een retourtje Zuid-Limburg. En hij stond er daadwerkelijk, zo'n 50 meter ten n-o van de sluis van Lanaye onder Maastricht. Kadaster-medewerker Ludo Haex meldde desgevraagd: "Naar aanleiding van de samenwerking tussen het Nederlands & het Belgisch kadaster m.b.t. het in coördinaten bepalen van de rijksgrens werd aan de grenscomissie (Nederlands - Belgisch Limburg) gevraagd om deze paal te herplaatsen. Bij de plaatsing bleek dat de firma die de grenspaal gemaakt heeft er een foute datum had opgezet. Dit euvel moet nog hersteld worden".
In een artikel wat ik heb over genoemde samenwerking blijkt dat men in okt. 2000 de digitale kadastrale bepaling van de grens tussen gp 45 en 49 heeft afgerond. Gp48b is dus na deze datum herplaatst.

Innovatie in grenspaalonderzoek

Jan. 2003. Je doet nog eens tips op als je met andere grenspaalwandelaars op pad bent. Jannis Deeleman kwam als eerste met een snoeischaar aanzetten. Handig om takken weg te knippen rond grensstenen zodat het nummer mooi op de foto komt. Zit nu standaard in mijn rugzak. En Rob Vaessens toverde een geel krijtje tevoorschijn. Ideaal om verweerde nummers over te trekken zodat ze leesbaar worden op de foto. Hiernaast Rob in actie met zijn krijtje.

Wisseling van de paal

Nov. 2002. In contact gekomen met de Duitse grenspaalwandelaar Eberhard Gutberlett. Hij is bezig alle Duits-Nederlandse grenspalen te fotograferen, inclusief alle tussenpalen. Hij mailde me dat gp501 ten n.o. van Arcen vervangen is door is door een eigen exemplaar van de Duitse gemeente Wallbeck. De oorspronkelijke grenspaal wil men gebruiken voor een grensmonument in Wallbeck inclusief een standbeeld van een smokkelaar.
Op 19 november is de vervangings-grenspaal weer vervangen door een 'echte' grenspaal. Het Duitse kadaster was nl. niet blij met de eigengereide vervanging die blijkbaar alleen met Nederlandse toestemming was uitgevoerd: "Die Aktion muß mit einem Bagger-fahrzeug ausgeführt werden und geht kostenmäßig zu Lasten des Verursachers. Der Standpunkt muß zuvor exakt vermessungstechnisch ermittelt werden, da bei einigen alten Bundesgrenzsteinen keine unterirdische Sicherung vorhanden ist".
Eberhard ging meteen kijken en mailde me "Er war schon gewechselt worden. Der alte Stein lag noch daneben. Ein Mann erzählte mir, dass die Leute den ganzen Tag mit vermessen und einbauen benötigt haben. Weiter erzählte er mir, dass man den Stein erst im nächsten Jahr nummerieren will. Er hat jetzt noch keine Bezeichnung.
Van links naar rechts de oorspronkelijke gp in 2000 en de vervangingsgp (foto van Eberhard) en de nieuwe gp (foto van Eberhard).

De grenspalen van Llivia

Ook op vakantie kan ik het niet laten. Op een trektocht door de Pyreneeën heb ik in augustus 2002 de grenspalen van Llivia gedeeltelijk gefotografeerd. Llivia is een Spaanse enclave in Frankrijk, zo'n 20 km ten oosten van Andorra. En het was een grenspalentocht zoals die hoort te zijn: springen over beekjes, hinkstappen door de brandnetels, natte voeten in de drassigheid, palen op de verkeerde plek zoeken en dat alles onder een heerlijke zon. Zie verder in Het archief.

Een grenspaal geïdentificeerd

Juli 2002. Een ongebruikelijke vraag: de familie Marks stuurde een foto uit 1930 met 4 marechaussee-agenten waaronder opa Marks, poserend voor een grenspaal. Welke grenspaal zou dat zijn?. Het moest in ieder geval bij Hamont zijn onder Eindhoven en het wapen op de Paal zou Nederlands zijn. We kijken dus richting België. De nummers zijn niet (goed) te zien op de foto's maar het linkernr. moet het volgnr. zijn. Dat werd dus puzzelen met de topografische elementen zichtbaar op de foto en de topografische kaarten. En eigenlijk was het gemakkelijk. In de wijde boog van de grens rond Hamont kwam van de 15 grenspalen maar 1 paal in aanmerking: gp171. Die kon ik matchen met de weg en huizen die op de foto staan en het zichtbare cijfer links lijkt toch echt een 1 te zijn.
Op het kaartje hieronder in rood de paal en de kijkrichting.

Grenspaalzoekers kijken de verkeerde kant op

Mei 2002. Vorig jaar zochten Jannis Deeleman, Wil Nous en ik vergeefs naar grenspaal 48 van voormalig Moresnet. Neutral-Moresnet was het neutrale mini-staatje onder Vaals dat van 1816 tot 1919 bestond. Komend uit het bos, ontdekten we dat we op een verboden pad liepen. Reden voor een groepsportretje. Maanden later vertelt Kees Vroonhof waar gp48 precies staat. Wat blijkt? De grenspaal ligt 3 meter van het verbodsbordje! We stonden er zo ongeveer op.......
De zoektochten naar de overgebleven grenspalen van Moresnet zijn overigens volbracht. Kijk verder in Het archief.

Slapen op de grens

Mei 2002. Slapen op de grens is nu mogelijk aan de Duitse grens in Gelderland aan de grensovergang Woold-Barlo. Hier zou in 1766 de eerste grenspaal geplaatst zijn om de grens tussen Nederland en Duitsland aan te geven. Oude douanierswoningen zijn omgetoverd tot vier vakantiewoningen en een pension. En niet duur: 21,50 euro p.p. voor een overnachting met ontbijt in het pension. Meer informatie: 0543-564696 of www.grenszicht.com

Het kadaster kijkt niet zo precies

Mei 2002. Gelezen in het Informatieblad Kadaster (okt. 2001): het Nederlandse kadaster heeft in 2000 haar 3-jaarlijkse beurt afgerond om de grensmarkeringen langs de Duitse grens te onderhouden. Daarna is het Duitse kadaster weer voor 3 jaar aan de beurt. Ze weten het wel precies: op het Limburgse deel zijn zo'n 1800 knikpunten waarvan er zo'n 1225 zijn gemarkeerd. Maar gezien de afnemende praktische betekenis van de grensmarkeringen wordt steeds vaker het ontbreken van markeringen toegestaan door de grenscommissie. Voor 36 knikpunten werd het verdwijnen van de grenspalen geaccepteerd. Die kregen de cryptische status van "wel genummerd maar niet gemarkeerd. En erger nog: men accepteert ook dat bestaande markeringen niet meer precies op de grens staan. Voorbeeld is gp266 bij Schinveld dat tot een monumentje is verheven en 'en passant' verplaatst is.

De Moresnet-grenspalen laten ons niet los

In Het Archief staat het verslag van onze eerste speurtocht naar de 60 grenspalen van Moresnet. Moresnet was het neutrale mini-staatje onder Vaals (zie Curiosa). In maart 2002 hebben Jannis Deeleman en ik onze tweede -finale- tocht gemaakt. Dachten we. Maar dan komt Rob Vaessens met een overzicht van de palen die hij in 1994 gevonden heeft en daar zitten exemplaren bij die wij niet konden vinden. Maar goed, die kunnen intussen verdwenen zijn. Maar nog erger: Kees Vroonhof die ook al eerder de palen had gefotografeerd, ging recent op pad en vond ook voor ons onvindbare palen. Kortom: we moeten weer terug en de finale update wordt uitgesteld.

Een nieuwe grenspalensite

De omgeving van het drielandenpunt bij Vaals is een eldorada voor de grenspalenliefhebber. Grenspaalcompaan Jannis Deeleman heeft een prachtige site gemaakt over de grenspalen rondom het drielandenpunt. Je hebt daar niet alleen de actuele grenspalen tussen Nederland en Duitsland/België maar ook de grenspalen van Moresnet en nog oudere grenspalen. De site is nog niet volledig maar geeft al veel informatie en foto's.

Een grenspaal in je familiewapen

Ik ben erg jaloers op Herman Lemarcq die een grenspaal in zijn familiewapen heeft laten plaatsen. Hij mailde me onlangs: "Eind 2000 nam ik met u contact op ivm afbeeldingen van grenspalen voor de aanvraag van een wapenschild. Ik heb een tekening van u kunnen gebruiken. Deze week werd het wapenschild uiteindelijk gepubliveerd in de 'Vlaamse Stam', ledenblad van vlaamse stamboomonderzoekers."
Uit de toelichting blijkt Lemarcq een variant is van De La Marche wat weer teruggaat op het Germaanse Marke wat grens of grensland betekent. Vandaar de grenspaal.

Werkloze Belgisch-Duitse grenspalen gefotografeerd

Naar aanleiding van het vorige stukje mailde Rob Vaessens "kan ik je meedelen dat een groot deel van de grenspalen nog aanwezig zijn. Het stuk vanaf paal 95 tot en met 187 heb ik enkele jaren geleden gelopen en de daar aangetroffen palen gefotografeerd. Op sommige stukken staan de palen er nog allemaal, maar er zitten ook trajecten tussen, waar de meeste palen niet meer aanwezig zijn. Overigens zijn diverse palen onlangs gerestaureerd, waarbij een enkele zelfs vrijwel vernieuwd zijn. De meeste palen zijn 6-kantig en hebben aan de Duitse kant een P (van Pruisen) en de Belgische kant een B (van Belgie). Daarnaast zijn er ook palen van oudere datum, die gemaakt lijken te zijn comform de beschrijving van de eerste 8-hoekige palen (zoals die ook op het drielandenpunt bij Vaals staan), afgewisseld door kleinere 4-hoekige tussenpalen."
Met Jannis Deeleman heb in maart enkele palen gefotografeerd. Voor Jannis een project voor de toekomst.

Werkloze Belgisch-Duitse grenspalen toch nog aanwezig

Na WO1 schoof de grens tussen België en Duitsland op naar het oosten als oorlogscompenatie. Daardoor werden zo'n 117 grenspalen werkloos. Dat waren de nummers 76-192 van de reeks 1-862 van de zuidoost-punt van Luxemburg tot aan Enschede. Dat was de grens tussen het Koninkrijk der Nederlanden en Pruissen. Ik veronderstelde dat ze verdwenen waren.
Maar grenspaalcompaan Jannis Deeleman mailde me: "In de kaartenwinkel keek ik op een Belgische kaart die ook een deel van de oude grens besloeg. En wat denk je: bijna alle oude palen staan er nog ! Ik denk -maar dat weet ik niet zeker- dat de oude grens nu de grens aangeeft tussen twee provincies. Ook aardig is om te zien, dat links van de oude grens alles in het Frans aangegeven staat, en rechts alles in het Duits".
In het voorjaar gaan we ter plekke kijken.

De punt op de grenspaal: uit hygiëne?

Jan. 2002. Er is hieronder al gesproken over de decoratieve functie van de punt op de Belgisch-Nederlandse grenspaal. Maar ik kreeg van Hans Blom nog een verklaring: "Ik moest direct denken aan een reportage die ik heb gezien op de Duitse televisie. In die rapportage was sprake van betonnen Oostduitse grenspalen, uitlopend in een pyramide-vormige punt met daarop een metalen pin van ca. 15 à 20 cm. De pin had als functie te voorkomen dat er vogels zouden neerstrijken op de paal en aldaar gezeten het symbool van de Oostduitse heilstaat zouden bevuilen met hun uitwerpselen. Het laat zich denken dat de punt van de Nederlands-Belgische grenspalen dezelfde functie heeft. Daarbij moet men zich bedenken dat de grenspalen voorzien zijn van de wapens van de beide landen, en zeker in de tijd dat deze grenspalen werden ontworpen zal men hebben willen voorkomen dat deze symbolen bevuild zouden worden met de uitwerpselen van vogels."

De grenspalen tussen België-Luxemburg-Duitsland

Jan. 2002. De Nederlands-Duitse grenspalenreeks begint met nr. 193 op de Vaalserberg. Maar daar eindigt ook de Belgisch-Duitse reeks met nummer 1032. Hoe zit dat nu precies? Rob Vaessens en Jannis Deeleman verschaften de antwoorden.

1815: Europa wordt na de val van Napoleon herverdeeld op het congres van Wenen. Nederland krijgt België en Luxemburg erbij. Langs de oostelijke grens lag Pruissen (in het noorden Hannover). Er werden stenen grenspalen geplaatst vanaf het drielandenpunt Luxemburg-Frankrijk-Duitsland (nummer 1) tot aan het drielandenpunt Nederland-Pruissen-Hannover (bij Enschede, nummer 862). Op het huidige drielandenpunt bij Vaals werd nr. 193 geplaatst.
1839: België heeft zich afgescheiden. Luxemburg verliest het westelijke deel aan België maar blijft voorlopig nog verbonden aan Nederland. De oostelijke grens met Pruissen verandert niet en de grenspalen en hun nummering blijven onveranderd. Tussen België en Luxemburg worden echter 286 grenspalen geplaatst die identiek zijn aan de grenspalen tussen Nederland. Nummer 286 komt te staan op het nieuwe drielandenpunt België-Luxemburg-Duitsland, daar stond al nr. 75 van de Pruissisch-Nederlandse reeks. De foto (van Rob Vaessens) toont dit punt.
1919: WO1 is afgelopen en België krijgt als genoegdoening een strook Duitsland toegewezen. De grens met Duitsland schuift dus op naar het oosten en er wordt een nieuwe grenspalenreeks geplaatst. Nummer 1 werd geplaatst op het verschoven drielandenpunt België-Luxemburg-Duitsland. Dat is het punt waar nummer 52 van de oude reeks staat. Nummer 1032 staat op het drielandenpunt te Vaals.

De grens rond Maastricht

Maastrichtenaar Jo Lemmens mailde me in jan. 2002 hoe de grens ten westen van Maastricht werd bepaald: "In 1830 scheidde België zich af van Nederland. Toen bleef Maastricht door generaal Dibets in Nederlandse handen. De grensbepaling naar het westen (richting Belgie) werd toen bepaald op de volgende manier. Men schoot met kanonnen vanaf de bastion richting Belgie. De schootafstand van die kannonen was 2400 meter, en bij de inslag van de kogel werd een grenspaal geplaatst, vandaar ook de zigzag van de grens-bepaling, omdat de bastions ook in zigzag vorm was gebouwd. Als men grafieken bekijkt van die oude omwalling, (verdedigings-linie) en de grensbepaling, dan klopt dat precies"

De grenspalen tussen België en Luxemburg

Hieronder wordt melding gemaakt van de grenspalen tussen België en Luxemburg die identiek zijn aan de gietijzeren palen tussen Nederland en België. Dat was nieuw voor me. Grenspaalkenner Rob Vaessens mailde me in december 2001 een verklaring:
"Tot 1839 bestond het Koninkrijk der Nederlanden uit het huidige Nederland, Belgie (exclusief Oostkantons) en Luxemburg. Door de afscheiding van Belgie in 1839 werd de toenmalige provincie Luxemburg verdeeld in een stuk wat bij Belgie kwam (de huidige Belgische provincie Luxemburg) en een stuk wat rechtstreeks onder beheer van Koning Willem I kwam (het huidige land Luxemburg). Bij de afscheiding van Belgie is dus tegelijkertijd met de Belgisch-Nederlandse grens ook de Belgisch-Luxemburgse grens ontstaan, en omdat Luxemburg onder onze koning viel werd de grens ook met dezelfde gietijzeren grenspalen afgebakend. Zelf heb ik jaren geleden ook een foto van zo'n paal gemaakt en wel die op het voormalige drielandenpunt Belgie-Luxemburg-Pruisen (ten noorden van Troisvierges). Ernaast staat een stenen paal van de voormalige grens Nederland-Pruisen. Op het stukje Belgisch-Luxemburgse grens tussen het huidige drielandenpunt Belgie-Luxemburg-Duitsland (bij Ouren) en het voormalige drielandpunt Belgie-Luxemburg-Pruisen staan dus geen gietijzeren palen, maar stenen palen van de voormalige grens Nederland-Pruisen. Ik hoop dat hiermee de aanwezigheid van de gietijzeren palen iets duidelijker is geworden."

Terminus: de god van de grenspalen

Gelezen: de romeinen hadden ook een god bedacht voor grensstenen. Op 23 februari werd zijn feest (Terminilia) gevierd. De eigenaars van de aanpalende landerijen versierden elk hun eigen kant van de grenssteen en drank en voedsel werden geofferd op een altaar. Ook het plaatsen van een grenssteen was een ceremonie. Er werd een vuur aangestoken en in het gat van de grenspalen werden offergaven gelegd. De grenssteen werd daarna met olie en versieringen in het gat geplaatst. Het verwijderen of verplaatsen van grensstenen mocht door de benadeelde eigenaar bestraft worden met de dood.

Nederlands-Belgische grenspalen niet uniek

Heb lang gedacht dat de statige grenspalen langs de Belgische grens uniek waren qua vorm. Heb geen idee wie ze ooit ontworpen heeft maar het zijn markante verschijningen in het landschap. Wat schetst mijn verbazing: op de leuke borderland-site van Harry ten Veen kwam ik toevallig foto's tegen van dezelfde grenspalen. Echter: grenspalen langs de Belgisch-Luxemburgse grens! Tot nu toe ontbreekt informatie over de achtergrond van deze palen. Bijgaand plaatje is van Harry.

Verloedering en vergankelijkheid

Juli 2001. Toen ik met mijn grenspalenproject begon (1992) had ik geen idee dat al die grenspalen evenzeer onderhevig zijn aan de verloedering en vergankelijkheid als alle dingen in het leven. Maar de grenspalen verdwijnen of duiken weer op, worden verplaatst of opnieuw geschilderd. Er komen zelfs nieuwe palen bij. Dus al die dia's blijken maar momentopnames te zijn. De foto's in mijn virtuele grenspalentocht zijn dus betrekkelijk en ik krijg regelmatig 'updates' toegestuurd.
Van Jannis Deeleman kreeg ik een recente foto van gp 231. Deze paal ligt op zijn kant in een weiland onder Zundert, net zoals in 1992. Hier is dus weinig veranderd maar beter zal de paal er niet van worden. Als de grote schoonmaak waar in "nieuws uit de media" van gesproken wordt, doorgang vindt, zal ie wel rechtop gezet en opgeknapt worden. Mooi want voor ons zijn het regelrechte historische monumentjes. Aan de andere kant is het ook een stukje verlies want die vervallen palen geven toch ook wel een stukje sju aan de grenspaalwandelingen.

Frans Meeus speurt voort

Mei 2001. Tussenpaaltjes-expert Frans Meeus heeft de smaak te pakken. Hij zorgde voor een aanvulling op zijn verslag over de bijzondere tussenpaaltjes tussen gp259 en gp260: een verhelderend plattegrondje en een heemkundig artikel over de plaatsing van deze paaltjes. Te vinden in 'Het Archief'. Waar hij nog geen antwoord op heeft zijn de 2 curieuze paaltjes die ik onlangs aantrof iets ten noorden van gp260. Ze staan op de grenslijn en hebben op de top de letters B en N. Wie weet hier iets meer van?

Verloren gewaande grenspaaltjes: Frans Meeus op speurtocht

April 2001. In het vorige bericht wordt gesproken over 26 tussenpalen die in 1888 bij Putte (onder Bergen op Zoom) geplaatst werden tussen gp259 en gp260. Reden was dat oprukkende zandduinen het grensverloop onduidelijk maakte. Volgens Louis Minnebach (zie hieronder) zouden daarvan nog 6-7 zichtbaar zijn. Welnu, Frans Meeus mailde me een fotoverslag van zijn speurtocht. Hij heeft 22 palen teruggevonden! Zijn verslag is in 'Het Archief' geplaatst.

Het kadaster actief

Maart 2001. Ik kreeg e-mail contact met Ludo Haexc van het Belgische kadaster. Hij is onlangs actief geweest in een Belgisch-Nederlandse werkgroep die bezig is geweest is om de precieze (kadastrale) landsgrens te (her)bepalen en digitaal vast te leggen tussen gp45 en gp49. Dat is een stukje grensmaas ten zuiden van Maastricht. In de 60er jaren werd de Maas hier rechtgetrokken. De landsgrens bleef echter -zo werd afgesproken- de thalweg zoals die in 1962 bestond. De thalweg is de lijn in een rivier die de diepste punten verbindt. Op bijgaand kaartje is dat mooi te zien. Ludo wist ook te melden dat men van plan is om de verdwenen gp48 op de Belgische oever opnieuw te plaatsen
Ook het volgende bericht is van hem: "de coördinaten van de rijksgrenspalen werden met behulp van GPS bepaald in L'72 (België) en RD (Nederland) op vraag van de permanente grenscommissie België-Nederland. De werken op het terrein gebeuren in samenwerking door het Belgisch- en het Nederlands kadaster. Het is de bedoeling dat indien men de coördinaten langs beide zijden uitzet, men op hetzelfde punt uitkomt."

En verder stuitte ik op een artikel over Louis Minnebach van het Nederlandse kadaster. Hij zit in de grenscommissie onderhoud grenspalen en zijn hobby is .... grenspalen. Hij verzamelt zoveel mogelijk informatie over grenspalen in Brabant. Over grenspaal 265 bij Ossendrecht (in 1992 door mij aangetroffen) vertelt hij dat deze 8 jaar afwezig is geweest omdat hij verzakt was en daardoor zolang door de Belgen was opgeslagen. Verder weet hij hoe gp246 bij Huijbergen verdwenen is: deze is bij een verbreding van de weg in 1904 onder het wegdek geplaatst. Hij pleit voor een terugplaatsing. En hij meldt een andere bijzonderheid: in 1888 zijn bij Putte aan de Hollandse Dreef 26 tussenpalen geplaatst (van metaal, zover ik weet, eb) aan de 'voet ener duinenrij'. Hiervan zouden er nog 6-7 boven de grond uitsteken.
Ook vond ik een vermelding van een artikel van hem in het Kartografisch tijdschrift (nr. 4, 2000) over met name de grensbepaling in Baarle-Nassau. Dat artikel heb ik nog niet in handen.

Tot slot een artikel over L. Heyboer, oud-kadasterambtenaar in Middelburg. Hij heeft een nauwkeurige beschrijving gemaakt van de grens en ook een vertaling van het Franse proces-verbaal, zo lees ik. Hij schrijft een "standaardwerk" maar het wordt niet duidelijk of dat uitgegeven wordt.

Internationale grens-freaks

Jan. 2001. Opeens kreeg ik Engelse e-mails over mijn site. Wat bleek: men had mijn site ontdekt en gemeld in de discussiegroep over drielandenpunten e.d. Deze email-groep is te vinden op BoundaryPoint waar je je ook kunt inschrijven. Wat men vooral interessant vindt zijn drielandenpunten en enclaves en er is een behoorlijke kennis daarover aanwezig. Men signaleert berichten uit de media en relevante links. Als je inschrijft krijg je dagelijks een paar e-mails van de deelnemers met vragen en meldingen, de een zinniger dan de andere.
Voor de werkelijke diehards in de grenzen-scene is het volgende interessant: de Deen Peter Hering organiseert in september 2001 een reis door Europa langs een aantal drielandenpunten en enclaves. De reis eindigt via ons eigen drielandenpunt met een etentje in Baarle-Nassau. Mogelijk sluit ik me aan bij het gezelschap op deze plaatsen. Het reisschema is te downloaden. Voor verdere informatie hierover: mail Peter (in het Engels).

Alweer een nieuwe grenspaal: 307a

Men heeft er zin in. Op 19/10 werd de 2e grenspaal met het jaartal 2000 geplaatst, nu bij Sas van Gent. Zie de rubriek "Nieuws uit de media" voor de verdere gegevens. Ik kreeg een melding van grenspaalcorrespondent Harry ten Veen die een krantenbericht hierover van zijn zus had gekregen. Ook ontving ik een e-mail van Jan van de Velde die voor de provincie Zeeland het onderhoud van de Zeeuwse grenspalen verzorgt. De foto hiernaast is van hem waarvoor mijn hartelijke dank.

En dan nu de foto's van gp 268a!

Joop Versluis stuurde mij 26/7/00 als eerste foto's van Neerlands nieuwe grenspaal: nr. 268a aan het Schelde-Rijnkanaal. Daarvoor mijn hartelijke dank.
Hij mailt: "met veel belangstelling diverse malen je site bezocht, zelf heb ik bijna alle grenspalen aan de belgische grens opgezocht, gevonden en gefotografeerd. Inmiddels verder foto's gemaakt van grenspalen op de Ned.Duitse grens, de Belgisch-Duitse, een aantal op de Frans-Belgische en nog op diverse andere grenzen. De (nieuwe) 268a staat ongeveer 200 meter verderop aan de zuidkant van het Schelde-Rijnkanaal."

Een nieuwe Belgisch-Nederlandse grenspaal: gp268a !!

Het was al aangekondigd in het artikel in het Brabants Nieuwsblad/DeStem - donderdag 4 maart 1999 (zie de rubriek Nieuws uit de krant): de provincie Zeeland wil samen met de provincie Antwerpen grenspalen plaatsen op de oevers van het Schelde-Rijnkanaal. De palen zijn nodig om beter te kunnen bepalen aan welke zijde van de grens hulpverlenende diensten in geval van een calamiteit moeten worden gealarmeerd. De grens tussen Nederland en België loopt pal over het Schelde-Rijnkanaal, maar de bestaande grenspalen staan verder van de waterloop af en zijn vanaf het kanaal niet te zien.

Welnu, Harry ten Veen, een van mijn enthousiaste grenspaalinformanten, meldde me: "de volgende informatie zag ik in het TV-programma NL-Net van 04-05-2000: Schelde-Rijnkanaal nieuwe grenspaal: er is een nieuwe grenspaal nr 268a met jaartal 2000, geplaatst door Rijkswaterstaat samen met Het Kadaster en de gemeentes Antwerpen en Reimerswaal(?)."
Op het plaatje de situatie: wie levert mij een foto van de nieuwe grenspaal (of grenspalen want mogelijk aan beide zijden van het kanaal geplaatst)?

Grenspaal 351 wel of niet hersteld?

In de rubriek "Nieuws uit de krant" wordt via het PZC gemeld dat grenspaal 351 beschadigd is maar dat de grenspaal hersteld zal worden. Ik kreeg echter het volgende bericht van mijn Belgisch-Zeeuwse grenspaalconnectie Wouter Marechal: "Aan deze kant van de grens heb ik niets opgevangen omtrent paal 351. Zelf gaan kijken dus leek mij het beste. Hij staat er terug ondertussen maar zonder topteken. Dat was vroeger reeds beschadigd en nu ondergeploegd? Toch een vreemd artikel in de lokale krant waar men vandalisme suggereert.Dit lijkt mij zeer ongeloofwaardig. De bewuste paal is niet zichtbaar vanaf de openbare weg. Je moet een flinke wandeling ondernemen om hem te vinden wat op zich heel leuk is; Maar ik denk niet dat een vandaal al dan niet in groep kniediep in polderblubber een paal gaat opzoeken om hem dan neer te leggen.Ik ben er vast van overtuigd dat het het werk is van een landbouwmachine. Wat heb ik vandaag opgemerkt? Het weggetje er naartoe is deels weggeploegd, foei, en de paal staat heel dicht bij een gracht, geen Amsterdamse maar een smal afwateringsslootje. Ik vermoed dat de boer tijdens het ploegen even achterom keek of ie niet te dicht bij de greppel kwam en toen knal ... Hij staat er dus terug, mooi recht op en dat verhaal van die betonnen sokkel is hier echt niet van toepassing hier."
Wouter stuurde me ook een actuele foto van gp351:

De Peelgrens-tractaten

Jos Poels - erkend grenspaalliefhebber - berichtte mij in febr. 2000: "Het gemeentearchief van Horst bewaart een gedrukt tractaat uit 1717, waarin de Noordelijke helft van de grens tussen het tegenwoordige Noord-Brabant en Limburg wordt vastgelegd. De gemeentearchivaris heeft mij een kopie doen toekomen. En ik heb twee avonden besteed aan het intikken van de tekst ervan in de computer. In het tractaat zelf is sprake van een kaart, waarop te vinden is waar de palen zijn gezet. Die kaart is echter niet aanwezig in het Horster archief. Volgens mij heb ik die kaart ooit wel eens ergens in afgedrukt zien staan, maar weet niet meer waar. Nu is het zaak om ook de andere twee Peelgrenstractaten te vinden: eentje die de zuidelijke grens vaststelde (Oostenrijk-Verenigde Nederlanden); het andere dat de grens vaststelde tussen het huidige Venray en Overloon (Vierlingsbeek)."
Wie kan Jos helpen? De tekst van bovengenoemd tractaat staat in Het Archief.

België te groot?

In jan. 2000 kreeg ik een curieuze melding van Peter Trommelen, oud-gemeente-opzichter van de gemeente Chaam (onder Breda): "Chaam had in der tijd maar een grenspaal (215, eb). Van medewerkers heb ik ooit gehoord dat deze paal in de jaren 80 door baldadige jeugd omvergetrokken is. De toenmalige burgemeester die deze paal inderdaad jaarlijks controleerde met zijn Belgische ambtgenoot de burgemeester van Hoogstraten, heeft de buitendienst toen opdracht gegeven deze paal terug te plaatsen. Medewerkers hebben hem toen aan de andere kant van de beek geplaatst, zodat deze paal hoogst waarschijnlijk op de verkeerde plaats zal staan. Als ik mij niet vergis is de paal van de zuidelijke zijde naar de noordelijke zijde geplaatst en is België een stukje groter geworden.
Als het goed is ligt er in het archief van nu de gemeente Alphen-Chaam nog een stuk dat is opgemaakt na de Belgische vrijheidsstrijd door een Belgische generaal en een Nederlandse Genie kolonel die samen de grens terplaatse hebben vast gelegd. Dit stuk is zowel in het Nederlands en het Frans opgesteld."
Peter, je hebt gelijk: deze paal staat momenteel inderdaad aan de Noordzijde van de beek. Het oorspronkelijke procesverbaal van de loop van de grens meldt dat op dit punt de grens precies door het midden van de beek loopt maar dat grenspaal 215 (zo begrijp ik het) geplaatst dient te worden tussen 2 percelen op de Zuidzijde van de beek tegenover een "borne brute" die daar zou liggen.

Grenspaal 291 verdwenen?

28 nov. 99. In oktober en november kreeg ik verontrustende berichten van Willy Thoens. Grenspaal 291 bij Koewacht in Zeeuws-Vlaanderen zou verdwenen zijn. Maar het was onduidelijk: had hijzelf nou verkeerd gekeken of had zijn Koewachtse neef het mis? Op 15/11 meldt hij na een nieuw bezoek dat er een bekisting is aangebracht op de betreffende lokatie: hij is daadwerkelijk verdwenen om wat voor reden dan ook en men treft voorbereidselen om een nieuwe paal te plaatsen. Wie weet hier iets meer van?
Paal 292 is in 1997 afgezaagd en meegenomen (ik heb daar een krantenartikeltje van) en intussen weer teruggeplaatst. Een andere grenspaalliefhebber - Wouter Marechal - meldde in nov. 98 met een poëtische toon: "Tot mijn grote blijdschap is paal 292 aan het Perenboomsgat teruggeplaatst. Het topteken is afwezig en de wind blaast over het gat zodat er een zachte diepe fluittoon te horen is, het galmt als een luie misthoorn over de kreek." De foto komt van hem vandaan.
Vanwaar de interesse van Willy Thoens in grenspalen: "Ik weet nog vrij nauwkeurig (dacht ik) waar de grenspalen staan langs de grens van Koewacht. Ook de toch wel grillige grenslijn en de afzetting hiervan in de eerste wereldoorlog met stroomdraden spreekt tot de verbeelding. Ook de verhalen van je ouders over die periode en ook de ongelukken die toen gebeurd zijn met smokkelen b.v. blijven in je geheugen hangen. En natuurlijk de fantasie van een mens speelt ook een rol."

Een grenspalenvereniging?

2 okt. '99. Sinds enige tijd heb ik contact met Jos Poels, een journalist met een bijzondere belangstelling voor grenspalen. Hij heeft verschillende artikelen en zelfs een boekje geschreven over dit onderwerp. Mijn literatuurlijst heb ik flink kunnen uitbreiden met zijn hulp. Hij mailde me het volgende:
"Wat ik me afvroeg is of er ook een Vereniging van grens(paal)liefhebbers bestaat. Anders zou het misschien tijd worden om er een op te richten. .....Indien er geen club van grens(paal)liefhebbers bestaat, zou er dan een draagvlak zijn om er zo eentje op te richten?...Misschien zijn er wel mensen die daarin het voortouw willen nemen. Als ik de statistiek van je website bekijk, zijn er nogal wat mensen die zich voor grenspalen interesseren. Misschien dat zij allemaal denken dat ze daarin alleen zijn."
Een mooi idee maar met de kanttekening dat zowel Jos als ik te weinig tijd hebben voor een voortrekkersrol. Graag reacties op dit voorstel (naar mij: eefberns@dds.nl)

Puntje bij paal

Ik kreeg van Eddy de Decker in augustus '99 de volgende vraag: "Ik ben op zoek naar de betekenis van de doorgaans zwarte punt op de grenspalen. Wat stelt deze punt voor?"
Volgens mij is het een gestyleerde dennenappel. Misschien weet iemand het definitieve antwoord?

De verdwenen paal

In 1992 'deed' ik de grens in West-Brabant. Grenspaal 261 was niet te vinden, wel een verkleurde plek in het zand waar hij had moeten staan. Welnu, hij is terug. En dat melden kort na elkaar twee grenspaalliefhebbers. Wouter Marechal mailde me "gp 261 die staat er nu wel, muurvast in een recent gegoten betonnen blok". Van hem is de foto hiernaast. Ook Jos Kloostermans meldde dat hij er weer staat.