Oostenrijkse grenspalen Limburg

Wat we nu aanduiden met Limburg, zowel het Nederlandse deel als het Belgische deel was na de vrede van Munster in 1648, een groot lappendeken van allerlei staten en onafhankelijke gebieden met enclaves en exclaves en dit alles verweven in grillige vormen. Op het einde van de 80 jarige oorlog hadden de Nederlanders belangrijke gebieden in Zuid Limburg terug veroverd op de Spanjaarden met name Maastricht,Vaals, ... Deze gebieden zijn zo tot aan de Oostenrijkse periode gebleven. Om hier de grenzen veilig te stellen, plaatsten men op diverse belangrijke plaatsen grenspalen.

In deze Voerense deelgemeente heeft men oorspronkelijk 14 oude Oostenrijkse grenspalen uit 1713 teruggevonden. De meeste van deze palen heeft men gevonden in de rivier "Berwijn" en in de monding ervan in de Maas. Deze Oostenrijkers zullen de grens tussen de Oostenrijkse Nederlanden en "Staats Maastricht" aangeduid hebben.

Nu staan er zes aan de brug over de Berwijn. Vier van deze zes palen flankeren een oorlogsmonument aan het oude gemeentehuis van Moelingen.

De zevende paal is gevonden geweest in de monding van de Berwijn in de Maas. Men heeft de kop van de paal afgezaagd en deze staat nu aan het kantoor van Douane en Accijnzen in de Antwerpse haven.

Toen de fusiegemeente Voeren waaronder Moelingen behoort nog geen Vlaamse faciliteitengemeente was, behoorde Voeren onder de provincie Luik. Om de gemoederen onder de Vlamingen en de Walen wat te temperen heeft men van de 14 grenspalen er 7 aan Voeren ( "Vlaams ") en 7 aan Visé ( Waals ) gegeven, ook al heeft Visé geschiedkundig niets met Oostenrijk te maken want Visé behoorde vroeger onder het Prinsbisdom Luik.

Een tweede paal staat wat hoger in het centrum aan een kruispunt op een grasveldje.

Twee grenspalen flankeren een oorlogsmonument in het centrum van Lixhe, een deelgemeente van Visé.

Een vijfde grenspaal staat in een zijstraat ( rue aux chevaux ) bij het oorlogmonument in Lixhe.

Nog wat verder op gevonden in een doodlopende straat langs de Maas naar de stuw met de toepasselijke straatnaam Quai du barrage. Ter hoogte van het huisnummer 16 flankeren twee Oostenrijkers het pad naar de voordeur. ( gevonden dankzij Jos Swinnen). Recht tegen over dit huis aan de andere kant van de Maas is de monding van de Berwijn.

Joop Versluis maakte me attent dat er nog een derde Oostenrijkse grenspaal in dit tuintje stond. Deze staat aan het zelfde tuinpad maar staat veel dieper. De wapenschilden zijn nog juist zichtbaar.

Een collega van mij, die aan de Quai du Halage in Visé woont, attendeerde mij onlangs op een Oostenrijkse paal. Ik dacht zo ongeveer alle Oostenrijkse palen nu te kennen, maar hij zei dat er vlak bij zijn huis ook eentje staat. Een blik op jouw site leerde ons dat hij daar nog niet tussen staat. Toch staat ie dicht bij de andere palen in Lixhe.

Als je de Quai du Barage in zuidelijke richting afgaat, kom je op een verbindingskanaal tussen de Maas en het kanaal. De weg heet daar Quai Basse Meuse en gaat om de bocht over in de Rue Basse Meuse. Op die hoek staat een oud huis, een oude dienstwoning of zo. Er staat 'Visé' op geschilderd.

En in de tuin staat een Oostenrijkse paal !

Als je 'm op je site vermeldt, zou het aardig zijn de naam van de vinder/aangever te vermelden, dat is Roel Colson.

Deze steen heb ik opgezocht in november 2006. Het is een prachtig exemplaar en de wapenschildjes zijn nog in prima staat ! Jammer dat de woning zo verwaarloosd is want je kunt hier mooi wonen met zicht op de Maas en op Visé.

Ter hoogte van Brunssum en Landgraaf waren ook nog Oostenrijkse en Staats-Nederlandse enclaves. De gemeente Landgraaf bestaat als dusdanig pas vanaf 1982 als samenvoeging van Schaesberg, Nieuwenhagen en Ubach over Worms ( kernen, Waubach, Rimburg, Groenstraat, Lauradorp en Abdissenbosch).

In 1786 werd Schaesberg, dat in 1713 Oostenrijks was geworden, bij het verdrag van Fontainebleau, aan Holland afgestaan. De grens tussen Nieuwenhagen ( Staats ) met Ubach over Worms en Brunssum, die Oostenrijks bleven, werd bij die gelegenheid door arduinen palen vastgelegd, waarop aan de ene zijde de Oostenrijkse adelaar en aan de andere zijde de Nederlandse leeuw gebeiteld was.

Pal voor de ingang van het nieuwe gemeentehuis van Brunssum staat een eerste grenspaal, doch niet meer op de originele plaats.

Twee van deze palen staan nog op hun oorspronkelijke plaats, nl. een aan de weg van Nieuwenhagen naar Brunssum, een op de Brandenberg, waar de gemeenten Brunssum, Heerlen, Nieuwenhagen en Ubach over Worms samenkomen.

De eerste staat kort bij de Brunssumerheide aan de Nieuwehagenerweg, op de oude gemeentegrens.

Als men de oude gemeentegrens verder volgt tot over de andere kant van de weg, komt men aan een knik in die grens. Daar vond ik nog een oude Oostenrijkse paal, doch deze is afgebroken.

Een derde paal ("der blauwe poal") stond vroeger midden in het veld ten oosten van de voormalige luchtschacht, maar moest destijds voor de bouw van een slachthuis wijken en is toen verhuisd naar een middelbare school. Na jaren getouwtrek is deze paal weer terug in het dorp hetzij niet op de originele plaats maar een kilometertje ervan verwijderd aan de Reeweg in het buurtschap "An der blauwe poal".

In de tuin van het Thermenmuseum te Heerlen staan nog 3 Oostenrijkse grenspalen. Ik heb een uitvoerige plaatsbeschrijving van verschillende grenspalen in "Het land van Herle " van april-juni 1975 maar door allerlei veranderingen en verbouwingen zijn vele palen verdwenen of verplaatst. Gelukkig zijn er nog enkele gered en staan ze nu in de tuin van het Thermenmuseum.

De grens tussen Ned. Limbur en Noord Brabant was vroeger voor een groot stuk de grens tussen een noordelijke enclave van de Oostenrijkse Nederlanden en de Verenigde Provincieën. Momenteel tussen Meijel ( L ) en Neerkant ( N Br ) vlak aan de Wilbertsput staat een replica van een Oostenrijks grenspaal van 1761.Nu nog is er ter hoogte van deze grenspaal een knikje in de provinciegrens.