Grenspalen België Moresnet

Neutraal Moresnet was een dwergstaatje in de vorm van een taartpunt met een oppervlakte van 344 hectare Moresnet bestond van 1816 tot 1919, en grensde aan de Nederlanden en Pruisen. Na 1830, toen België onafhankelijk was geworden van Nederland, grensde Moresnet aan België, Pruisen en op het vierlandenpunt na 1839 ook aan Nederland.

Moresnet ontstond doordat Pruisen en het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden tijdens het Congres van Wenen in 1815 na de val van Napoleon niet tot een akkoord konden komen over de grens tussen hun gebieden. Het twistpunt was de zinkmijn Vieille Montagne in het plaatsje Kelmis. Pas in 1816 werd een compromis bereikt: Moresnet werd deel van het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden, Neu-Moresnet werd deel van Pruisen en het daartussen gelegen gebied met het dorpje Kelmis werd een condominium onder de naam Neutraal Moresnet. Beide landen bestuurden Neutraal Moresnet, een gebied met 256 inwoners, met een Pruisische en een Nederlandse (na 1830 Belgische) commissaris. Toen België in 1830 onafhankelijk werd, nam het de bestuurlijke rechten van de Nederlanden over. Het einde van Neutraal Moresnet kwam na de Eerste Wereldoorlog. In 1914 werd het bezet door Duitsland, waarin Pruisen was opgegaan. Dat land verloor de oorlog, en bij het Verdrag van Versailles werd in 1919 beslist dat Neutraal Moresnet bij België gevoegd zou worden.

In 1818 werden conform het Verdrag van Wenen houten grenspalen geplaatst tussen Pruisen en de Nederlanden. Dit gebeurde ook tussen de Nederlanden en Moresnet en tussen Pruisen en Moresnet. Men vervolledigde de nummering zowel aan de oostelijke als aan de westelijke kant met de zelfde nummers en aan elke kant plaatste men evenveel grenspalen .GP188 stond aan de zuidwestelijke hoek, maar ook aan de zuidoostelijke hoek en GP193 in het noorden. De palen werden verders aan hun lot overgelaten en raakten dus snel verloren. In 1869-1870 werden de kwetsbare houten grenspalen vervangen door 60 stenen exemplaren. De nummering was in Romeinse cijfers: palen I tot en met XXX langs de westelijke grens met België en palen XXXI tot en met LX langs de oostelijke grens met Pruisen. Het noordelijke punt bleef grenspaal 193.

Op 10/03/04 zijn we met de grote grenspalengroep op zoek gegaan naar de nu resterende grenspalen. Het was voor mij de eerste echte kennismaking met een georganiseerde zoektocht naar een volledige reeks grenspalen. Het resultaat van mijn eerste foto's ziet u hieronder.

Aan de grote weg van Kelmis naar Luik staat GP I. Vroeger stond dus hier het westelijke exemplaar van GP 188 van de grote reeks grenspalen tussen Schengen en Overdinkel. Er is door enkele Waalse vrienden een bord geplaatst waarop een wandeling wordt afgebeeld maar van een echte route kan men niet spreken. Je moet echt alles zelf uitzoeken met een stafkaart.

Op dit punt verlaat de grens de weg en gaat hier gewoon recht door over de akkers.

Grenssteen VII staat aan de grote weg van Kelmis naar Moresnet. Aan de plaatsnaamborden is nog steeds de grens tussen Franstalig en Duitstalig België te zien.

Grenssteen XVI is al lange tijd verdwenen, doch Wilbert meent een stuk van de steen gevonden te hebben.

Bij XXV komen we aan een wei en kruisen we de oude grens met de Oude Bourgondische grensstenen.

XXVI lag omver. We hebben hem maar tegen een boom gezet zodat hij niet verloren gaat.

Het meest noordelijke punt van Neutraal Moresnet was GP 193. Deze paal staat nu op de hoogste top van Nederland en is het linkse exemplaar van de bekende drieling op de linkse foto. Vroeger stond deze paal op de plaats waar nu het drielandenpunt is tussen België, Nederland en Duitsland. Vanaf hier keren we terug richting Kelmis en nu langs de Pruisische kant.

XXXI staat aan de rand van de parking. Deze steen is ondertussen ( 16/03/08 ) verdwenen onder het talud van een vernieuwde parking.

We gaan terug naar het zuiden volgens de oostelijke zijde van Neutraal Moresnet.

Tot en met grenssteen XXXXVIII is er min of meer een pad langs de grensstenen zodat deze gemakkelijk te vinden zijn.

Naast XXXXIII is er een grote puinhoop. Gelukkig ligt hij er niet onder. Vanaf hier begint het pad wat af te wijken van de oude grenslijn, doch de stenen laten zich goed ontdekken.

XXXXVIIII is vervangen door een nieuw exemplaar, doch ik vind het lelijk dat men niet het originele concept heeft gebruikt.

Ter hoogte van LII en andere grensstenen is momenteel een zandgroeve en is de grenslijn niet meer te volgen. LII staat nu in het museum te Kelmis. ( foto Eef Berns )

Ter hoogte van Kelmis kunnen we min of meer de oude grens weer oppikken. We komen midden in een woonwijk en hier staan de stenen tussen de huizen. LVII staat gewoon tussen twee huizen.

We komen tenslotte terug uit op de grote weg van Kelmis naar Luik. Hier stond vroeger het oostelijke exemplaar van GP188. De weg tussen LX en I was de zuidelijke basis van het grensstaatje Moresnet en was niet afgebakend met grenspalen.

Voor het vervolg van de oude grens tussen de Nederlanden en Pruisen kunt u klikken op de kleine foto.