grenspalen Belgie Pruisen Malmedy4

In dit deel volgt de grens de oude weg van Stavelot naar Luxemburg. In 1815 was dit een drukke handelsroute en er lagen dan ook verschillende boerderijen met herbergen langs deze weg. In het protocol werd afgesproken dat de weg links van de grens komt te liggen en dat alle huizen en boerderijen rechts van de weg als enclaves ook tot de Nederlanden behoren. De grens verlaat dan eventjes de rechterkant van de weg en gaat om het domein van de panden heen. De houten palen die oorspronkelijk hier in 1818 tussen Luxemburg en Pruisen werden geplaatst, werden later door België vervangen door stenen exemplaren tussen 1863 en 1865. Het effect van deze verdeling heeft er voor gezorgd dat deze grens tot aan GP105 nog altijd de provinciegrens is tussen de Belgische provincies Luik en Luxemburg. Rechts van de grens spreekt men Duits en links spreekt men Frans.

De handelsroute zorgde 100 jaar later voor nogal wat discussies. Het Pruisisch kadaster had in deze streek de grenslijn bepaald door de verschillende grenspalen met rechte lijnen met elkaar te verbinden. Het Belgische kadaster had als grens genomen de oostelijke kant van de handelsweg. Op het eerste gezicht was de Belgische grens conform het oorspronkelijk verdrag van Aken van 1815, maar de grens was opgemaakt op basis van de ligging van de weg in 1826 en die verschilde van die van 1818, het jaar waarin de oorspronkelijke houten waren geplaatst. Er bestond dus bijgevolg een zone die niet gekadastreerd was,noch in Pruisen, noch in België, een soort niemandsland dus. Om aan deze situatie een einde te stellen heeft men uiteindelijk de Belgische versie aanvaard en werden er tussen GP88 en GP96 in 1909 palen geplaatst van Belgisch graniet die één meter lang waren, een doorsnede van 20 tot 25 cm hadden en die voor 2/3 van hun lengte in de grond waren geheid. Om ook het juiste verloop van de grens rond de boerderijen ( Steins bij GP88, Dumoulin tussen GP89 en GP90, Kellers tussen GP90 en GP91 en Kretelz bij GP93 ) aan de oostelijke kant van de handelsweg te bepalen, werden ook hier tussenpalen geplaatst.

J'ai visité le terrain à 02/04/06 avec monsieur K.D.Klauser, président du Geschichtsverein "Zwischen Venn und Schneifel". C'était une journée très amusante et interessante.

Ik ben nog eens ter plaatse geweest op 20/08/06 voor ontbrekende palen. Daarom zijn er foto's met weinig en met veel begroeiing.

Op 05/02/07 ben ik nog eens op pad geweest voor omdat de gemeente St Vith de grenspalen 96 en 97 heeft vernieuwd. Ik maakte van de gelegenheid nog eens gebruik om nog ontbrekende tussenpalen op te zoeken na een tip van Dhr Swinnen die het terrein ook nog eens had verkent. Met drie mensen hebben we nu de gehele grens tussen GP88 en GP96 uitgekamd op zoek naar de tussenpaaltjes. Ik hoop dat we ze nu allemaal hebben.

Grenspaal 88 werd geplaatst aan de handelsweg juist voor de hoeve Steins. De oude handelsweg is hier helemaal verdwenen want de grenspaal staat nu midden in een wei. Nieuwsgierige koeien kwamen graag op de foto staan. De paal is ooit gescheurd geweest maar gelukkig terug hersteld.

Vanaf GP88 komen we ook de eerste tussenpalen tegen die in 1909 geplaatst werden. Onderstaande plan maakt duidelijk dat een duidelijke grensafspraak nodig was om de dubbelzinnige situatie te verhelderen. ( Plan van Dhr Klauser )

GP88h duidt een hoek naar het noordoosten aan. De volgende tussenpalen staan nagenoeg in rechte lijn naar GP89, een rechte lijn, op plan mooi tussen GP88 en GP89 in.

GP88i en j lijken verdwenen. GP88k staat aan de rand van hetzelfde bos. Men plaatste de palen blijkbaar wel heel dicht op elkaar want de afstand tussen 88h en 88k is maar 95.90 m. ( Afstanden werden vroeger door Dhr. Klauser uitgemeten )

Afstand tussen 88m en 88o = 73.85m. Tussen GP88m en GP88o is er een weiland tussen twee percelen bos.

GP88p staat ook op een hoek tussen een perceel bos en een perceel weiland. Afstand tussen 88o en 88p = 48.50m.

De nummers van GP89 zijn bijna helemaal verweerd. De oude handelsweg moet in 1815 hier links van de paal hebben gelegen, en later in 1909 ergens tussen GP89 en de weg links op de foto. De weg is later nog verschoven naar links. De weg op de foto is een nieuwe weg en heeft niets te maken met de oude handelsweg. Afstand tussen 88p en 89 = 57.20 m.

Volgens het protocol van 1815 werd GP89 geplaatst ten noorden van hoeve Steins en duidt deze een hoek van 172°25'.

Gp89a hebben we niet kunnen vinden. GPn 89a, b en c duiden de grens van 1909 aan op de rand van de oude handelsweg, die hier later ( na 1909 ) ook nog wat verschoven is naar het westen. ( naar rechts op de foto ).

GP89c leek nog heel gaaf maar is spijtig genoeg gescheurd. Het bovenste stuk past er nog heel mooi op. De huidige weg ligt hier rechts van de paal op de foto.

Een beetje verder als aan dezelfde haag als bij 89c. De steen is flink beschadigd en haast niet meer te herkennen. ( tip van Dhr Swinnen ) ( foto van 05/02/07)

Een 40tal meters verder recht tegen over de inrit van een verwaarloosd huis. Er is pas een hoekje afgebroken, waarschijnlijk tijdens het maaien van de berm. ( tip van Dhr Swinnen ) ( foto van 05/02/07)

GP89h staat aan de hoek van een wei, nog steeds de grensweg volgend. Deze steen is nog mooi intact.

Vanaf GP89j gaat de grens van 1909 met een paar hoeken om de hoeve Dumoulin heen. GPn89k, l men n staan nog achter de hoeve. GPn89i is niet te vinden. ( tip van Dhr Swinnen) ( foto van 05/02/07)

In dit stuk gaat de grens achter de hoeve Dumoulin door. Hier heb ik ook nog verschillende tussenpalen gevonden. Hoeve Dumoulin bestaat nog steeds en wordt momenteel bewoond door Nederlanders die gelukkig veel respect hebben voor de nog resterende grenspaaltjes doorheen hun eigendom.

GP90 staat op de rand van een weiland. De grens gaat hier verder rechtdoor langs die rand. De oude handelsweg is hier helemaal dichtgegroeid met struikgewas. De huidige weg maakt hier een wijde bocht over België naar een punt, een beetje voorbij GP91.

Ongeveer halverwege GP90 en GP91 stond hoeve Kellers aan de oostelijke zijde van de weg. Deze boerderij is ondertussen verdwenen. De tussenstenen die hier staan heb ik kunnen vinden dankzij een tip van Dhr. Swinnen. Ik ben deze tussenpalen gaan zoeken op 05/02/07.

De oude handelsweg is helemaal dichtgegroeid en in onbruik geraakt. Doordat er nu weinig groen is, kon ik nu de steen gemakkelijk vinden achter een dikke eik.

Dhr Swinnen vond deze steen in brokken uiteen. Hij heeft ze bij elkaar gezet en er een band rondgeplaatst als bescherming.

GP91 werd geplaatst aan de noordzijde van hoeve Kellers. De nummers zijn flink verweerd. Tussen GP91 en GP92 staan geen tussenpalen, nooit geplaatst of verdwenen, we weten het niet. De oude handelsweg lag hier links van de paal. De huidige weg rechts van de paal is een cervitude naar een wei waar vroeger hoeve Kellers heeft gestaan. Een beetje verder ziet u op de foto waar de weg verspringt en zijn oude ligging herneemt.

GP92 is een nieuwe paal, geplaatst in 2006. Volgens het protocol van 1815 werd GP92 geplaatst aan het huis " de l'enfant". Aan de oude bomen met grillige vormen op de achtergrond is ook duidelijk het patroon te zien van de handelsweg. GP92 staat hier ongeveer 2 meter van de zijkant van de zandweg met bomenrij vandaan. Ook hier is de weg in 1909 verschoven naar het westen en moesten tussenpalen in 1909 het juiste verloop vastleggen om geen niemandsland te hebben tussen de Belgische en de Pruisische versie.

Het bovenste stuk was vers afgebroken en lag er naast. We hebben het stuk er maar terug opgezet.

Bij GP92d heeft de aanpalende boer een beetje grond van de oude weg in gebruik genomen. Prachtig uitzicht hier over de Ardennen !!!

Vlakbij GP92f vonden we ook een driehoekige grenssteen met aan één kant de letters KN ( Koninkrijk Nederland ), aan de tweede kant de letter T van Thommen en aan de derde kant de letter C van Crombach. Deze laatste twee gemeenten behoorden tot Pruisen. Deze grensafscheiding werd geplaatst tussen 1815 en 1830 toen België nog behoorde tot Nederland. We bevinden ons nu ongeveer halverwege GP92 en GP93 en hebben in het eerste stuk vijf van de zes tussenpalen kunnen vinden. Ongetwijfeld moeten er in het tweede stuk ( in de gemeente Crombach ) ook nog tussenpalen gestaan hebben, maar de oude handelsweg is hier helemaal dichtgegroeid en de paaltjes lijken onvindbaar. Ik heb wel een paar gaten ontdekt, waar de paaltjes perfect in kunnen passen... ( ? )

GP 93 is een nieuw exemplaar. Vanaf GP93 is de weg een stukje nagenoeg nog op de oude plaats en gaat daarna om de hoeve Kretelz heen aan de oostkant van de weg. In de verte op de foto ziet u de oude hoeve.

GP93a, b, c en d lijken onvindbaar. GP93e staat achter hoeve Kretelz in de wei. Hoeve Kretelz is nu omgevormd tot hondenkwekerij.

Bij GP93f is de enclave aan de rechtse kant van de weg gedaan en raakt de grens even de handelsweg.

Op de volgende kaartjes van Dhr. Klauser is goed te zien hoe ver de Belgische en de Pruisische visie uit elkaar liggen tussen GP93 en GP96. Het Pruisische kadaster verbond de grenspalen met een rechte lijn, het Belgische kadaster volgde de grensweg die naar het westen opschoof. Dit verschil is hier wel heel duidelijk te zien, op de kaart en in het veld. Het " niemandsland " is op zijn breedst wel 20m breed, zo ver was de weg in 1909 al opgeschoven.

Van GP93g is een stuk afgebroken. Vanaf hier begint de grensweg flink af te wijken van de denkbeeldige Pruisische lijn tussen de hoofdpalen.

Een eindje verderop, wat dichter bij GP94 vonden we nog 4 tussenpalen van 1909 in nagenoeg dezelfde omstandigheden naast de zandweg.

GP94 is hersteld met een nieuw bovenstuk. De zandweg achter de paal is de denkbeeldige Pruisische lijn. Tot aan deze weg komen nu nog steeds de voormalig Pruisische percelen. Het stuk achter de zandweg is een woest stuk bos met een 20tal meter daarachter een slecht slingerend pad met de grensstenen van 1909. Door de grensperikelen tussen het Belgisch en Pruisisch kadaster is hier de belangrijke handelsroute in onbruik geraakt en werd deze niet meer onderhouden.

Voor het verloop van de grens (Belgische versie) zijn we terug in het bos gedoken en de slijkerige weg gevolgd. Vele tussenpalen zijn hier verdwenen. We vonden er enkelen naast de weg.

Korter bij GP95 waar de denkbeeldige Pruisische lijn en de Belgische grensweg terug samen komen, vonden we dit gat. Hier heeft een tussenpaal gestaan.

GP95 staat midden in een donker Ardeens bos. Deze paal werd geplaatst aan de kruising met de weg van Burtonville naar Hinderhausen; twee tot de verbeelding sprekende namen, maar nu alle twee Belgisch. Vanaf GP95 tot GP96 wijkt de grensweg weeral af van de rechte lijn en moeten er nog tussenpalen staan.( zie plannetje hierboven )

GP95c staat toch wel een 5tal meter van de huidige weg, die hier eigenlijk meer een pad wordt op de hoek van een wei.

De oude grens verder volgend in een prachtige ongerepte omgeving, komen we nog GP95e, f, g en h tegen.

Pas gevonden na een tip van Dhr. Swinnen op 05/02/07. Staat ook langs de oude handelsweg dat hier eigenlijk meer een slijkerig pad is. Na GP95i zouden er nog een heleboel tussenpalen van 1909 moeten staan, maar ik heb er geen meer gevonden.

GP96 werd geplaatst aan de kruising met de weg naar Crombach aan de hoeve Mauvaises Pierres. Deze hoeve staat er nu nog aan de Belgische kant van de weg. De omgeving en de hoeve lenen zich uitstekend voor het houden van jeugdkampen. GP96 duidt tevens een hoek naar het noordwesten aan. De paal is verdwenen maar het office du tourisme des Ardennes heeft me laten weten dat ook deze paal herplaatst gaat worden ( nieuw exemplaar ).

Deze prachtig nieuwe paal gefotografeerd na een tip van Dhr Klauser op 05/02/07. Op de achtergrond de hoeve Mauvaises Pierres.

Tussen GP96 en GP97 maakt de weg en ook de grens een paar vreemde kronkels. Tot zelfs vandaag is men het hier over het juiste verloop van de grens niet eens. Aangezien het hier nu om een provinciegrens gaat, schept dit nu nog enkele problemen. GP97 werd geplaatst tegenover het huis van Henri Swindt. Vanaf GP96 werden geen tussenpalen meer geplaatst.

Op 24/01/07 heeft de gemeente St Vith deze paal hersteld met een nieuw bovenstuk.

Deze prachtig nieuwe paal gefotografeerd na een tip van Dhr Klauser op 05/02/07. Er waren op verschillende bomen omgewaaid na de grote storm van 14 dagen geleden.

GP98 werd geplaatst in het gehucht Poteau. Deze paal is vanaf de straat niet zichtbaar. Na even door de haag te loeren, heb ik hem gevonden in een grote tuin, juist in de bocht aan de grote weg N 675.