OUDE GRENSPALEN
Akense Adelaarstenen
Grenzmarkierung steine an der Grenze des
Reichstaates Aachen
Deze verzameling grensstenen heb ik vooral te danken aan mijn collega's van
de grenspalengroep. De stenen die staan op de staatsgrenzen
met België en Nederland wist ik al langer staan tijdens zoektochten naar de
grenspalen aldaar. Voor de Drieherensteen en de stenen in Duitsland heb ik
veel hulp gehad van Hans Hermans, Karl en Sophia Habets en
Jannis Deeleman. Voor de geschiedenis van de stenen
kunt u terecht op de site van mijn collega Jannis.
Historie
Kaart
Adelaarstenen Vrije
Rijksstad Aken, 1 - 20)
Indien u nog zulke stenen weet staan, zou u me een
groot plezier doen een mailtje naar mij te sturen met de plaatsbeschrijving
ervan. Oorspronkelijk zijn er 75 geplaatst geweest op de grenzen van de
Vrije Rijkstaat Aken. Velen zijn waarschijnlijk verdwenen maar ik vermoed
dat er nog stenen ergens staan te pronken in privé tuinen of misschien ergens
godverlaten in een bos.
Si vous savez encore des autres bornes- pierres comme
ceux-ci , voulez-vous faire un email à moi avec une description.. Il y ont
placées 75 bornes - pierres en 1450. Plusieurs sont disparues mais je pense
qu'il y en a encore dans des jardins privé ou quelque part dans une bois.
Sie würden mir ein grosses Vergnügen machen, falls Sie
wüssten, wo sich noch derartige Steine befinden, und mir darüber Bescheid sagen
könnten.
Damals wurden etwa 75 deratige Grenzmarkierungsteine an der Grenze des
Reichstaates Achen errichtet. Viele davon sind wahrscheinlich einfach
verschwunden, aber es läss sich fast vorhersagen, dass doch noch einige erhalten
geblieben sind und den Weg in Privatbesitz als Gartenausschmuck gefunden haben
dürften, oder vielleicht ganz verloren im Wald hinterblieben sind.
Ihre Hilfeleistung für die Archivierung dieser historischen Steine wäre mit
einer E-Mail-Meldung der genauen Ortsangabe und Wegbeschreibung an die obige
Adresse bereits geleistet.
Mit herzlichstem Dank und freundlichen Grüssen,
Hieronder vindt U het resultaat van lange speurtochten. Berichten van
Hans Hermans die me enorm geholpen hebben met de
speurtochten en die me ook voorzien hebben van informatie over de stenen, heb ik
in het blauw vermeld. Verschillende stenen
( voornamelijk aan de oostkant van Aken ) heb ik samen met Jannis Deeleman
gevonden op 30/04/06.
1/Weiden hoeve Adenau
In een buitenwijk van Aken, Weiden, in de Haupstrasse is de oude boerenhoeve
Adenau omgebouwd tot appartementjes. Juist voorbij de grote ingangspoort die
uitkomt op de binnenplaats vonden we deze prachtige steen.
2/Weiden Jülichstrasse
Juist voor de hoeve Adenau is een pleintje en daar vonden we dit prachtig
exemplaar. Deze steen is uitzonderlijk plat van vorm.
3/Prunkweg
Deze steen is ingemetseld in een tuinmuur bij een huis in de Prunkweg 19 in
Verlautenheide-Aken.
4/Niederfortbachstrasse
Deze steen is te vinden op het buitenterras van Restaurant Biergarten Grieff,
Niederforstbachstrasse 75 in Brand-Aken
De vindplaats van Adelaarsteen nummer 4,
in de Biergarten van Café Grieff in Brand-Aken, is niet mijn verdienste. Ik heb
er vaak naar gezocht maar het was de heer Dietmar Kottmann, ( Gerichtsdirektor
der Stadt Aachen), die mij op het goede been zette. Hij ontdekte die steen toen
hij bij Grieff was en hoorde bij die gelegenheid dat die steen niet op zijn
oorspronkelijke plek staat, maar waarschijnlijk afkomstig is uit Orsbach (in de
buurt van mijn woonplaats Bocholtz). Iemand die over een oorspronkelijk
grensstenenregister van landmeter Copso beschikt, kan in Orsbach de vlek "Dassenkuhl"
vinden.( Hans Hermans)
5/Oberforstbachstrasse
Adelaarsteen 5 staat in
Oberforstbach (ten zuidwesten van Niederforstbach). Op oude kaarten staat "Dorfstrasse",
op de nieuwe "Oberforstbacherstrasse".De adelaarsteen staat rechts van de
huisdeur met nummer 356. Op de huisdeur in witte krijtletters: 20CMB06. Dus
CMB tussen het jaartal 2006. Het huis is gebouwd uit bruine carboonzandsteen,
waarschijnlijk dezelfde steensoort die ook voor adelaarsteen nummer 5 gebruikt
werd. In sommige registers lezen wij dat de adelaarsteen uit "Tertiairkwartsiet"
is. Maar dat is zeer onwaarschijnlijk, omdat Tertiairkwartsiet oostelijk en
zuidelijk van Aken nergens dagzoomt. Waarom zou men hier Tertiairkwartsiet
(tertiaire zandsteen) gebruiken, als Carboonzandsteen voor het oprapen ligt. In
de omgeving zijn diverse steengroeven, waar ook Carboonkalksteen (Arduin,
Hardsteen, Dorpelsteen, Blauwsteen = allemaal synoniemen) aan de oppervlakte
komt. Dit wordt ook wel 'dagzomen' genoemd. Met aan pertinentie grenzende
waarschijnlijkheid, mogen we concluderen dat voor de vervaardiging van de
adelaarstenen van Aken vier steensoorten gebruikt werden: Uit het Carboon
(Hoofdtijdperk Paleozoicum) Carboonzandsteen en Carboonkalksteen;
Uit de Krijtperiode (Hoofdtijdperk Mesozoicum) Secundaire Zandsteen; Uit
het Oligocene tijdvak (Hoofdtijdperk Kenozoicum) Tertiaire Zandsteen. Tot
het jaar 2000 werd in Aken geen adelaarsteen microscopisch onderzocht. Of de
afgelopen zes jaar onderzoek werd verricht naar de geologische ouderdom van
adelaarstenen waag ik te betwijfelen. ( Hans Hermans)
6/Königsberg
Voor deze steen moesten we een heel eind steil naar boven, boven op de
Königsberg ( 310m.). Het was echter wel de moeite want de steenkapper die deze
adelaar heeft gebeeldhouwd, was een ware kunstenaar. De adelaar is met
ware verfijning afgebeeld.
7/Grenzhoff I
Te vinden in de Eupenersrasse 386 te Aken. Op het binnenplein van de grootste
herenhoeve Grenzhoff bevinden zich twee stenen.
Er wordt wel eens gevraagd:
Waarom staan de Adelaarstenen met de nummers:
6, 9, 14 en 15 (HH) op één
lijn, terwijl de Adelaarstenen met de nummer 7 en 8
apart staan.
De eerste genoemde Adelaarstenen
bevinden zich op de historische grens tussen het graafschap Limburg en de
Vrije Rijksstad Aken. In sommige boeken wordt Limburg ook wel hertogdom
genoemd, maar de hertogelijke waardigheid werd niet door de keizer erkend.
De eerste echte hertog van Limburg was feitelijk Willem I, toen hij in 1815
koning der Nederlanden werd.
De zogenaamde "Limburglijn" in
het bos van Aken had een politieke functie tot 1611. De Adelaarstenen die
hier staan zijn meestal uit die tijd of een paar jaartjes ouder.
De Adelaarstenen met de nummers
7 en 8 die op de binnenhof van de Grenzhof staan, horen daar feitelijk niet
thuis. Toen in het bos stenen in de 'weg' stonden heeft de toenmalige
eigenaar zich de vrijheid genomen om twee stenen (nr. 7 en nr. 8) op zijn
erf te plaatsen. ( Hans Hermans)
8/Grenzhoff II
9/Steinknipp
Sommigen hebben moeite om de Adelaatsteen
nummer 9 (HH) "Steinknipp"
te vinden. Ligt trouwens niet naast de
door de Amerikanen gedetoneerde "Pelzerturm", maar aan een rest van de
"Kleine Landgreppel". Goed te bereiken via een paadje vanaf de Duesbergweg.(
Hans Hermans)
10/Walhorn I
De stenen met nummer 10 tot en met 13,
staan niet op de Limburglijn (Verdrag 20 april 1611 volgens Villa-Vallis
blz. 45) maar op de huidige politieke grens tusssen de Bondsrepubliek en
Belgie. Deze Adelaarstenen (10 t/m 13) zijn in ieder geval geplaatst na 1611
en zijn gemakkelijk te vinden, omdat ze in de buurt van de genummerde
politieke grensstenen staan tussen D en B.
Adelaarsteen nr. 10 is slechts 47 cm
hoog, 35 br. en 34 cm diep. In vergelijking met andere Adelaarstenen,
zouden we dit een "maandagsteen" kunnen noemen... De steenhouwer vond
vijf veren voor de linkervleugel en slechts drie veren voor de
rechtervleugel meer dan voldoende. Maar de kop kijkt naar rechts, - en dat
is in ieder geval in de goede richting.
De steen is uit Carboonkalksteen
(blauwsteen), een steensoort uit het Primair, die zowel in het Duitse,
alsook in het Belgische grensgebied op veel plaatsen dagzoomt. Adelaar 10
staat bij de politieke steen D/B nummer 964( Hans Hermans)
11/Walhorn II
Met "Adelaar" nr. 11 (HH)
bevinden we ons op de politieke grens tussen Aken (D) en Hauset (B).
Op deze grens bevinden zich 3
(drie) complete Adelaarstenen (10, 11 en 12) en een gehavende steen met
nr. 13.
Adelaarsteen met nr. 11 is
gemakkelijk te vinden; bevindt zich bij de politieke steen nr. 965.
Het is niet de mooiste
Adelaarsteen, maar de steenhouwer werkte perfect.
De adelaar heeft links en rechts
7 (zeven) veren en wat ook belangrijk is; hij kijkt naar rechts.
Bij oude verweerde stenen is dat
soms zeer moeilijk te zien, omdat de nekkuif soms als snavel beschouwd
wordt. ( Hans Hermans)
12/Walhorn III
Ook Adelaarsteen met nummer 12 (HH) staat
aan de zuidkant van Aken.
Is gemakkelijk te vinden, immers in de
buurt staat de politieke steen D/B nr. 969.
Deze Adelaarsteen staat met het wapen
(Adelaar) naar Aken gekeerd.
Volgens de heer Muellejans van de
Rheinischer Verein fuer Denkmalpflege und Landschaftsschutz, Regionalverband
Euregio-Aachen, is dit de goede manier.
Sommige stenen dragen het wapen aan de
verkeerde kant. Het zou kunnen dat die stenen ooit verplaatst werden.
Voor de ware liefhebber: Toponiem:
Wildenborn (metathesis van "Wilde Bron")
Afmetingen: 82 h x 31 br x 30 cm diep.
Steensoort: Carboonkalksteen
De
Adelaar kijkt naar rechts (goed zo !)
R-vleugel 5 (vijf) veren (ideaal = 7)
L-vleugel
5 (vijf) veren (ideaal = 7) ( Hans Hermans)
13/Walhorn III
De Adelaarsteen met nummer 13 (HH) is erg
beschadigd.
Waarschijnlijk heeft ooit iemand
geprobeerd om met een steenbeitel de adelaar los te splijten, want een hele
steen op de schouder nemen is echt te moeilijk. De "krallen" en de staart
van de Adelaar zijn bewaard gebleven, maar voor de rest stelt de steen niks
voor.
De plek waar ie staat wordt aan Duitse
zijde "Clootsberg" en aan de Belgische kant "Wolfsheide". genoemd.
De steen is uit Carboonkalksteen
(Blauwsteen) H 49 cm x B 37 cm x D 27 cm
Voor de rest valt over een steen met
nummer dertien, niet veel te vertellen.
Hoe oud de grens is, weten zelfs de
heemkundigen van Aken niet.
De grens werd weliswaar in het begin van
de 20e eeuw gedocumenteerd, maar toen bestond zij al een drie- of viertal
eeuwen. Het is in ieder geval niet de grens tussen de Vrije Rijksstad Aken
en het graafschap Limburg. Die grens lag bij de Adelaarstenen met de
nummers 6 (HH) en 9 (HH). ( Hans Hermans)
Walhorn IV
Over het wel en wee van deze steen is men het nog niet helemaal eens. De
steen staat in dezelfde lijn als de 4 vorige stenen. De bewerkingen aan de
zijkanten zijn dezelfde als nrs 10, 12 en 13. Men zou dus durven stellen
dat het om een adelaarsteen gaat, alleen is de adelaar verdwenen. We
hebben de steen wat verder uitgegraven, doch géén adelaar te zien, onthoofd ?
14/Lütticherstrasse
Aan de Luetticherstrasse huisnummer 517
staat tussen een haag de Adelaarsteen nr. 14 (HH).
Deze Adelaarsteen is gemakkelijk te
vinden, ook al, omdat hij vrij groot is. 106 cm x 42 cm x 31 cm
Het materiaal is Carboonkalksteen
(blauwsteen).
Bij Adelaarsteen
nr. 14 (HH) staat een kleine steen met de tekst: Naar links
'Stadt Aachen', naar rechts 'Provinz'.
Pruisen
gebruikte het begrip Provinz, maar tegenwoordig spreken we
over Bundesländer. (Hans Hermans)
15/Preuswald
Met Adelaarsteen nummer 15 (HH) bevinden
we ons aan de westzijde van Aken. Volgens heemkundigen uit Aken stond deze
steen vroeger bij de Agatha-Eiche. Waarom de zware steen verplaatst werd is
onduidelijk. Het vreemde is, dat de plek waar ie nu staat, ook Agatha-Eiche
genoemd wordt. Een beetje verwarrend.
Volgens heemkundigen is deze Adelaarsteen
uit Tertiaire zandsteen. Maar we bevinden ons hier in het van oudsher
bekende "La Foret Pireuse", waar geen tertiaire zandsteen te vinden is. Op
sommige historische stenen op de Bourgondische grenslinie staat de naam "Preuse".
Het bos is zeer stenig en wordt door geologen ook wel vuursteeneluvium
genoemd. Dat is grond uit het Secundaire tijdvak. De naam Pireus of Preus
(stenig) is zeer terecht. Een tijd lang werd hier in de buurt vuursteen
afgegraven om er chamotte van te maken.
Om aan de weet te komen waaruit de
Adelaarstenen bestaan, zou een paar gram onder de micrscoop gelegd moeten
worden.
De steen is 72 cm hoog x 50 cm breed x
45 cm diep.
Zoals gebruikelijk kijkt de Adelaar naar
rechts.
Vreemd is, dat zijn rechtervleugel uit 6
veren en zijn linkervleugel uit 5 veren bestaat.
Hij is heel gemakkelijk te vinden, staat
in de buurt van de politieke B/D grenssteen 1018, aan de Moresneterweg, die
ook Bittweg of Pilgerweg (Bidweg of Pelgrimsweg) genoemd wordt. Op sommige
bomen zien we een afbeeldign van een schelp: Deze weg maakt deel uit van een
pelgrimsroute naar Compostela. In engere zin is het een bosweg tussen Aken
en Moresnet-Kapelle. Pelgrims uit de St. Jacobusparochie in Aken trekken
ook nu nog iedere woensdag, biddend, van Aken naar het pelgrimsoord
Moresnet.
In Moresnet-Kapelle (thans verfranst tot
Chapelle) , bevindt zich een prachtige Kruisweg, die thans Calvaire genoemd
wordt. Het is vreemd dat de plaatsen Hergenrath en Neu-Moresnet Duits
georienteerd zijn, terwijl Oud Moresnet (hoge spoorbrug) en
Moresnet-Chapelle iets meer Waals georienteerd zijn. Dit is dus de enige
Adelaarsteen die een vleugje Waalse esprit heeft. ( Hans Hermans)
16/Vaalserberg
Nummer 16 op de
Vaalserberg in Vaals is gemakkelijk te vinden, hij staat ruim
honderd meter oostelijk van de Wilhelminatoren. Hij staat in de
buurt van de politieke grenssteen D/NL met nr. 193 H
De plek waar die
steen staat werd reeds in de registers van Copso "Schorenkopf"
genoemd. De steen stond vroeger op een van de wallen (schoor)
van de defensieve Landgraben. Deze steen is volgens de Duitse
geschriften uit "Tertiairkwartsiet" . Maar ook daar zet ik
vraagtekens bij. Het is een flinke steen 130 cm hoog x 60 cm
x 30 cm. (aan de basis). Hij heeft zeven veren per vleugel. (
Hans Hermans)
17/Vaals
Adelaarsteen nummer 17 (HH) bevindt zich
bij het eerste huis in de Akenerstraat in Vaals.
Tussen deze Adelaarsteen en de politieke
grenssteen met nummer 196 staat een klein wachthuisje. Heel toetreffelijk
wordt deze plaats in Vaals "Kleng Wach" (Kleine Wacht) genoemd.
In Vaals staan we in de Akenerstraat
huisnummer 2, in Vaalser Quartier (D) is hier het einde van de Alte Vaalser
Strasse met huisnummer 119. (Hans Hermans)
Aan de andere kant van het wachthuisje staat grenspaal 196 tussen Nederland en
Duitsland.
18/Lemiers
Deze Steen staat tegen het kerkje in Lemiers bij Vaals (
NL ). Waarschijnlijk is deze steen uit Teriaire
Zandsteen. Het gebeurt nog wel eens dat op de Schneeberg of in de omgeving
van Orsbach, een boer met zijn ploegschaar onzacht met een tertiaire
zandsteen in aanraking komt. Er is maar een remedie: uitgraven.
Een paar
decennia geleden had Maastricht
de brutaliteit om in de buurt van Orsbach tientallen zandsteenbrokken te
stelen. Aken eiste terecht, dat Maastricht het gestolen goed terug moest
geven, maar onze Limburgse hoofdstad heeft die belofte slechts gedeeltelijk
ingelost.
Terug naar de Adelaarsteen nr. 18
Afmetingen: 92 cm hoog x 60 cm lang x
30 cm diep.
De steenhouwer heeft goed werk verricht:
aan iedere vleugel tien veren. (Hans Hermans)
19/Mamelis
Ook Adelaarsteen nr. 19 (HH) staat in de
buurt van de Selzerbeek (Senserbach).
Hier ligt het gehucht Mamelis.bij Vaals (
NL ). De adelaar is
nauwelijks te zien. Grensstenen die bij een beek stonden, werden midden in
de beek geplaatst. Als zo'n steen om viel had ie veel te lijden van gruis en
zand. . De steen werd als het ware gepolijst, waaardoor de beeldenaar
mettertijd verloren ging.
Hij leunt nu als het ware tegen de
politieke grenssteen D/NL met nummer 201. Hier ligt de politieke grens
midden in de Selzerbeek, zodat aan de overkant van de beek nog een
grenszuil staat met nummer 201.
Volgens Copso stonden hier vroeger
(ook) twee Adelaarstenen.
De steen, uit Tertiaire zandsteen,
die er nu nog staat is erg verweerd.
De afmetingen: 70 cm hoog x 40 cm
breed x 24 cm diep.( Hans Hermans )
20/Drieherensteen Avantis
Van verschillende kanten werd
mij gevraagd: Waarom staat op iedere Adelaarsteen een andere adelaar.
Het antwoord is vrij simpel. De
Adelaarstenen werden NIET in een atelier volgens exempel gehouwen, maar ter
plekke naar en volgens de smaak van de steenhouwer. Waarschijnlijk werd dan
ook de steensoort gebruikt, die in de buurt dagzoomt. Daarom vinden we ten
oosten en ten zuiden van Aken redelijk veel Adelaarstenen uit Carboonkalk
(blauwsteen).
De
adelaarstenen 15, 16, 18 en 19, respectievelijk Bidweg, Sjoreskop, Oud
Lemiers en Mamelis, zijn zonder uitzondering uit Tertiairkwartsiet. De
mammifere driehoekssteen (nr. 20) Avantis is een kwartsietsteen, maar van
een heel andere samenstelling. Voor dat bijzonder punt (buurman Spanje !)
heeft Aken toen ook een heel bijzondere steen gekozen. Er zijn Adelaarstenen
met drie veren per vleugel, maar ook met zeven veren. Waarschijnlijk was de
steenhouwer niet aan een bepaald model gebonden
Adelaarsteen nr. 20 (HH) is
tevens de laatste in een reeks van twintig historische adelaarstenen die we
de afgelopen twintig dagen bezocht en beschreven hebben.
Het is een steen die aan de
rand van het Industriepark Avantis, maar omgekeerd evenredig midden
in de belangstelling staat.
Waar nu Avantis ligt, was ruim
tien jaar geleden een groot landbouwareaal, met de voor die stiel
noodzakelijke infrastructuur. Met financiele steun van de EU (toen nog EG),
werd Avantis Business Park uit de grond gestampt. Door reusachtige
grondverplaatsingen verdwenen de landbouwwegen en ontstond een netwerk van
toekomstige verkeerswegen. Tot de verdwenen wegen behoort ook de "Heerenpaalsweg"
. Vanaf de politieke grensteen D/NL 212 voerde hij linea recta naar
grenssteen D/NL 213. En op die plek bevond zich vele eeuwen een
Drielandenpunt tussen aanvankelijk Limburg, Gulik en Vrije Rijksstad Aken.
Oostelijk bleef het tot 1795 Gulik en Aken, maar aan de westelijke zijde
veranderde Limburg in Brabant. 1394 heersten er de heren van Bourgondie,
1482 die van Habsburg, 1555 hadden de Spanjaarden het voor het zeggen maar
die werden in 1713 (alweer) opgevolgd door de Oostenrijkers die in 1794 het
veld (letterlijk en figuurlijk) moesten ruimen voor de Fransen. Die maakten
een einde aan Heerlijkheidjes en Vrije Staatjes.
Het Drielandenpunt was voor de
Vrije Rijksstad van groot belang, want zelfs Keulen, door de jaren heen de
grote concurrent van Aken, kon niet pochen met exotische Spaanse buren.
Voor Aken was het klaarblijkelijk van
groot belang bij dit Drielandenpunt een speciale steen te plaatsen.
Zijn de andere stenen gewoon rechthoekig van vorm en gehouwen in carboon-
of zandsteen, bij de Drieherensteen is dat anders. Deze steen is, zoals
de foto duidelijk laat zien uit "Grèss mamellefèr" en dat betekent dat
de zandsteen een uiervormige expressie vertoont. In Duitsland heeft de
steensoort geen speciale naam.
De steen komt van ver, want hier
in de buurt bevindt zich geen groeve waar deze grillig gevormde kwartsiet
gedolven kan worden. Misschien komt hij uit Lichtenbusch, waar zich de
bronnen van de Geul bevinden. Maar dat is een hypothese.
Naast het materiaal is ook de
vorm van de steen heel bijzonder. Het is een triagonale steen of om een
gewoon woord te gebruiken: prisma-vormig. Gaan we van de veronderstelling
uit dat, zoals te doen gebruikelijk, de beeldenaar naar Aken gericht was,
dan mat de naar Aken gerichte triagonale kant 55 cm, de naar
Limburg/Spanje/Oostenrijk gerichte zijde 45 cm en naar Gulik slechts 25 cm.
De hoogte van deze Adelaarsteen
bedraagt 85 cm.
Ik schreef reeds eerder dat de
infrastructuur drastisch veranderde. Bij de bouw van het bedrijfsgebouw
Centipedes (Avantis), daar waar ooit het Drielandenpunt was, werd veel grond
verplaatst. Die grond was nodig om elders op het grote terrein wegen en
rotondes aan te leggen.
Of bij die gelegenheid de
Drieherensteen van de bouwkuil (Centipedes) naar het fundament van een
te bouwen rotonde
getransporteerd werd, weet ik niet. Zij die het (wel) weten hullen zich in
stilzwijgen, want het was waarschijnlijk de bedoeling dat de steen niet
onder de rotonde zou verdwijnen, maar in een priveetuin terecht zou komen.
(Bedoeld wordt de rotonde die 300 meter oostelijk van het Wegrestaurant
Langveld bij grenssteen 210B ligt en op historische kaarten ook wel "Schley"
genoemd wordt.)
De wegwerker had de steen keurig
aan de kant gelegd, in de nabijheid van een op- / afrit van de Autosnelweg
A76/E314. Hij had er niet mee gerekend, dat ik op zaterdag 15 april 2000
rond de klok van 17 uur een wandeling maakte naar het parkeerterrein
Tienbaan van de A76.
Hij had er zeker niet op gerekend dat ik
tussen puin en plaggen zijn heel bijzondere steen zou vinden. Toen ik de
plaggen opzij legde zag ik een gestileerde adelaar, kenmerkend voor
grensstenen van de Vrije Rijksstad.
Ik heb toen meteen leden van
Duitse heemkundeverenigingen telefonisch in kennis gesteld. Maar toen de
Adelaarsteen er op maandag 17 april nog steeds lag en de kans op diefstal
niet ondenkbaar was heb ik manager Han Hardy van Avantis verzocht de steen
in veiligheid te brengen.
Omdat de Duitse
heemdekundevrienden geen belangstelling toonden, werd de Adelaarsteen een
paar weken later naar het Archeologisch Bodemdepot van de Provincie Limburg
in Maastricht vervoerd.
Natuurlijk geen ideale plek voor
zo'n bijzondere steen, zodat Heemkundevereniging "De Bongard" uit
Simpelveld-Bocholtz, zich sterk maakte de steen een nieuwe plaats te geven.
Vreemd genoeg begon toen ook het getouwtrek door anderen:
De conservator van het
Thermenmuseum te Heerlen adviseerde de Provincie de steen niet buiten te
plaatsen. In een 'museum' zou dan de beste optie zijn (...)
Dat vond ook de beheerder van
het Zoll-Museum in Horbach. Als de steen dan toch in een museum terecht
komt, kan hij ook in het Zoll-Museum komen (...)
Gelukkig is deze Adelaarsteen
niet in een stoffig museum terecht gekomen, maar werd ie dank zij het
initiatief van De Bongard, met enig feestelijk vertoon op 21 mei 2003
onthuld op een speciaal voor dat doel gecreeerde plek in de buurt van de
politiek grenssteen met nummer 212.
Bij die steen staat ook een
tekstbordje met voor de voorbijganger nuttige informatie. Het was de
oorspronkelijke opzet van Heemkundevereniging De Bongard om er een tweetalig
tekstbord te plaatsen, maar de Duitse heemkundevrienden wilden nog even
bedenktijd. In mijn archief bevinden zich thans (2006) acht verschillende
Duitstalige versies. De Heimatfreunde des Heydener Laendchens (ooit Land
van Gulik) huldigen een andere omschrijving dan die van de Laurensberger
Heimatfreunde (ooit Vrije Stad Aken). De 'Heydener' houden vast aan het
Drielandenpunt, maar de 'Laurensberger' willen het substantief "Dreiherrenstein"
liever niet vermelden, want een driehoekige steen hoeft immers niet te
betekenen dat het een drielandensteen was (...) Deutsche Gruendlichkeit is
soms nuttig, maar kan ook 'pijn' doen.
Baneheide
Vanaf de steen te Mamelis ben ik langs de grens en langs een holle weg
omhoog gegaan naar de grenssteen 201A tussen Duitsland en Nederland. Daar
niet ver vandaan vond ik deze steen. ( tip van Henk Sonnemans ) Deze steen
is echter geen adelaar steen maar wel een zeer bijzondere. Deze steen duidt
het contactpunt aan tussen Wittem, Vaals en Aken.
Na de 80 j. Oorlog (1648)
was hier nog geen vrede. Het duurde nog tot 1661 bij het Verdrag van
Munster en Westfaalse Vrede.
Toen werd het zuiden van
huidig Nederlands Limburg een lappendeken. Vaals, Gulpen, Valkenburg en
Heerlen, waren Staatse lapjes. Kerkrade, Simpelveld, Bocholtz, Oud
Valkenburg waren Spaanse lapjes. Daartussen nog veel heerlijkheidjes en
Duitse gebieden. B.v. Wittem/Eys was een graafschap van het Duitse
Rijk. Via de KARSJTRAOT (Karstraat) had Wittem/Eys een vebinding met
Aken (ook Vrije Stad van het duitse Rijk.)
Feitelijk was het een
pseudo-drielandenpunt. Want Rijksduits Wittem en Rijksduits Aken mogen
we niet als twee afzonderelijke landen beschouwen.
Ik denk dat het een
bijzondere steen is, maar denk tevens dat het geen Adelaarsteen was.
(is).( Hans Hermans )
Terug naar : start pagina