Grenspalen
komen al
millennia voor. Eigenlijk een
cultuur-historisch
fenomeen op zich: je eigen terrein afbakenen met palen of stenen. Op
deze
bladzijde een beetje geschiedenis: over grenspalen in het algemeen en
over
de grenspalen van Nederland.
Vervloekt
is hij ..
Ergens in de ontwikkeling van de menselijke
beschaving moet men begonnen zijn om de
grenzen van het eigen territorium aan te geven met stenen of palen. De
eerste bewijzen
hiervan vinden we in de Egyptische en Assyrische geschiedenis. De
oudste grensstenen die we
kennen stonden in Egypte. Farao Echnaton (14e eeuw v. Chr.) liet 14
grensstenen uithakken in
de rotsen rondom zijn nieuwe hoofdstad Achet-Aton . In de vorige eeuw
werden in het
grensgebied van het oude Babylonië en Assyrië 67 grensstenen
opgegraven. Ze bevatten o.a.
vloekspreuken voor degenen die de stenen willen verzetten en
zegespreuken voor hen die de
grenzen eerbiedigen.
Ook in de bijbel zijn een aantal verwijzingen te
vinden naar grensstenen. Job
fulmineert al tegen degenen die "grensstenen verzetten, die kudden
roven en ze
weiden" (H24). Er zijn maar liefst 3 vermaningen om de grensscheidingen
niet te
verleggen: Deuteronium 27 vers 17: "Vervloekt is hij, die de
grensscheiding van
zijn naaste verlegt", Deuteronium 19 vers 14: "Gij zult de
grensscheiding van uw
naaste, die de voorvaderen hebben vastgesteld, niet verleggen" en
Spreuken 22
vers 28: "Verleg de aloude grenzen niet, die uw vaderen vaststelden".
Grenspalen
in Nederland De huidige Belgisch-Nederlandse
grens werd in de
vorige eeuw
vastgelegd. In
1839 werd in London het scheidingstraktaat tussen de koninkrijken van
Nederland en België getekend. Vier jaar later werd op de conventie van
Maastricht bepaald hoe de grens precies moest gaan lopen. Ook werd toen
besloten 388 gietijzeren (en 356 hardstenen) grenspalen te plaatsen. De
nummering was van 1 (drielandenpunt Vaals) tot 369 (Noordzee), langs de
grensmaas werden dubbele palen geplaatst met hetzelfde nummer. De
gietijzeren palen
rusten op een achthoekig fundament en zijn versierd met de wapens van
de beide koninkrijken
en het jaartal 1843. In 1849 verscheen in het staatsblad een reglement
voor het onderhoud van
de grenspalen. Dit reglement bepaalt dat de gemeentebesturen hun
rijksgrensvak in de lente
van elk jaar inspecteren en daarvan een proces-verbaal opmaken.
De Duits-Nederlandse grens is een ander verhaal. We
zien hier twee reeksen grenspalen. De eerste start in Vaals op het
drielandenpunt met grenspaal 193 en eindigt met nummer 862 bij
Overdinkel in Twente. Destijds was dit de grens tussen het Koninkrijk
der Nederlanden (Nederland, België en via een personele unie Luxemburg)
en het koninkrijk Pruisen. Grenspaal 1 stond bij de Luxemburgs-Franse
grens. De tweede reeks grenspalen (1-203) loopt verder langs Duitsland
tot aan de Dollard. Dit was vroeger de grens tussen Nederland en het
koninkrijk Hannover.
In Nederland zien we behalve grenspalen langs de
landsgrenzen, ook in het
binnenland nog veel grensstenen die allerlei soorten grenzen aangeven.
Denk bijvoorbeeld aan provincie- en gemeentegrenzen. Ook waterschappen
en landgoederen
kenden vaak hun eigen grenspalen. Een mooi overzicht hiervan wordt
gegeven in "Grenspalen
in Nederland" door T. Brouwer (zie de
literatuurlijst).