Grenspalen 210-217. We zijn op het het vruchtbare lössplateau van Bocholtz en de grens loopt ten westen van het Duitse dorpje Horbach. De grens volgt hier minder de perceel-grenzen maar loopt ook dwars door akkers heen.
Grenspalen 210-217. We zijn op het het vruchtbare lössplateau van Bocholtz en de grens loopt ten westen van het Duitse dorpje Horbach. De grens volgt hier minder de perceel-grenzen maar loopt ook dwars door akkers heen.
gp210 (2 dec. 2001)
gp211, in de verte zien we vaag het gebouw dat op de plaats van de verdwenen gp213 staat. (2 dec. 2001)
gp211 op 11 mei 2005, intussen zijn we erachter dat de grens niet dwars door dit gebouw loopt. Zie verderop.
gp212 (2 dec. 2001)
gp212 op 11 mei 2005
gp212 (11 mei 2005) van de achterkant en op de achtergrond de Drieherenpaal en het grenskruis die in 2001 nog ontbraken.
Hier zien we (11 mei 2005) een eeuwenoude Akense grenssteen, deze werd in 2000 teruggevonden door Hans Hermans. Daarnaast het grenskruis. Een informatiebordje vertelt hierover:
Grenssteen "De Drieherenpaal": deze zandsteen met zijn van nature "uiervormige" struktuur deed dienst als Akense grenssteen en is daarom voorzien van een adelaar als symbool van het Rijk Aachen. Hij is in het jaar 2000 bij de aanleg van Avantis aan het daglicht gekomen. Naast de twee bestaande stadsmuren rondom de stad Aachen werd in 1338 begonnen met de aanleg van een landgraaf. Deze wal werd een extra verdediging plus tolheffing die de buitenste ring om de stad vormde. Met een lengte van ± 70 km. Bij doorgangen en andere markante punten stonden grenspalen, waarvan er nog slechts 19 over zijn. Een van deze grenspalen werd de Drieherenpaal genoemd en stond ooit daar waar nu de officiële grenssteen met nummer 213 staat. (zie kaart). In een protocol uit 1772 lezen wij "Nummer 75, Liegender Pfahl mit Adler, am Dreyherrigen Pfahl genannt". Deze grensmarkering was drieherig, omdat bij een overeenkomst uit 1661, "partage traktaat , een drielandenpunt was ontstaan, (zie kaart). Tijdens het Weens congres van 1815 werden het Jülicher Horbach en Richterich en de Freie Reichsstadt Aachen, onderdeel van Pruissen. Simpelveld en Bocholtz werden aan het nieuwe Koninkrijk der Nederlanden toegevoegd. Hierdoor werd het weer een gewone grenssteen.
Over het drielandenpunt-karakter: zie verderop.
Grenskruis: het "Heurbericher kruutz" staat op een kruising van twee eeuwenlang belangrijke wegen: de Horbacherweg van Bocholtz over Horbach, Ter Heyden, naar Rolduc en Herzogenrath, de Drieherenpaalsweg van Heerlen over Laurensberg naar Aachen. Bij dit baken in het open landschap, bleven mijnwerkers en marktlui stilstaan om even te bidden voor een behouden terugkeer en een goede verkoop van hun producten. In 1939 werd de grens met prikkeldraad gesloten. Het grenskruis was een van de mogelijkheden voor Bocholtzenaren om 's zondags contact te houden met hun Duitse familieleden. Maar wel onder het toeziend oog van Duitse soldaten. Oktober 1944 bij het beleg van Aachen werd het houten grenskruis aan flarden geschoten. Alleen de voet met opschrift "Gott ist mein Schutz" bleef over. Tot 1960 was hier "Sperrgebiet". Pas daarna kon op verzoek van mijnwerkers een provisorisch kruis geplaatst worden. In 2003 is een nieuw kruis geplaatst en ingezegend.
We hebben echter ook informatie uit de eerste hand over de drieherenpaal, namelijk van de vinder zelf: Hans Hermans, heemkundige ter plaatse. Hij mailde:
"Ik was (in 2000) veel buiten en ontdekte in mijn omgeving (Bocholtz) twee belangrijke aspecten die met de Duitse grens in verband staan.
Tussen een hoop puin vond ik de Drieherengrenssteen. De steen werd niet op het terrein Avantis gevonden, maar op het
parkeerterrein Tiendbaan. Een bijzondere steen omdat bij grenszuil 213 van 1661 tot 1795 een Drielandenpunt was, omdat die steen een driekante vorm heeft, omdat de steen niet uit carboonkalksteen en ook niet uit tertiaire zandsteen is. Hij is uit gres mammifere (dat is uiervormige zandsteen uit de groeve Lichtenbusch, waar zich ook de bronnen van de Geul bevinden). Omdat het feitelijk een historische grenssteen van de Stad Aken was, nam ik contact op met de Laurensberger Heimatfreunde, doch die toonden geen interesse. Omdat mijn vrees voor diefstal reeel was liet ik de steen ophalen door de heer Hardy, directeur van Avantis. Drie dagen later bevond de steen zich in een depot van de Provincie Limburg te Maastricht.
Toen begon plotseling het touwtrekken: Aken wenste de Adelaarsteen terug op zijn oorspronkelijke plek (nu 213); De Rheinische Verein wenste de steen bij 212 met de adelaar naar Aken gericht; De Heimatfreunde des Heydener Laendchens wensten die steen in hun Zollmuseum
op de grens Drievogels (NL) en Horbach (BRD); Het Thermenmuseum Heerlen, wenste die steen in hun museum te Heerlen; De Heemkundevereniging De Bongard Simpelveld-Bocholtz wenste de steen naast het zogenaamde Mijnwerkerskruis bij steen 212. Daar is de Adelaarsteen uiteindelijk ook terecht gekomen."
Meer over de Akense adelaarsstenen is te vinden op www.grenspalen.com
gp213 konden we niet vinden. We hebben lang gezocht rond het eerste gebouw op het in ontwikkeling zijnde bedrijventerrein Avantis. Eenmaal thuis, ontdekte ik in mijn documentatie een artikel in de Telegraaf van 17 nov. 2000:
"Met het symbolisch verplaatsen van grenspaal 213 is vrijdag de bouw van het grensoverschrijdende bedrijventerrein Avantis nabij de grens van Heerlen en Aken begonnen. Het bedrijventerrein lag jarenlang onder vuur met kritiek van natuurbeschermers. Het beoogde gebied zou een van de laatste broedplaatsen zijn van de Limburgse korenwolf, een wilde hamster. Het diertje werd echter niet aangetroffen. De komende vijftien jaar moet Avantis goed zijn voor 7.000 tot 12.000 nieuwe arbeidsplaatsen. Het bedrijfsterrein omvat honderd hectare, waarvan zestig op Duits - en veertig op Nederlands gebied. Het eerste gebouw, dat medio oktober volgend jaar in gebruik wordt genomen, ligt grotendeels op Nederlands gebied."
Dit bouwplan werd op internet gevonden. Gp213 stond op de knik van de grens dat net binnen het gebouw ligt. Dit gebouw is zwart omlijnd. De kaart laat zien dat naar verwachting gp214 en 215 ook zullen verdwijnen. Een brief naar de gemeente Heerlen met de vraag waar gp213 (en 216) gebleven zijn, bleef onbeantwoord
Het eerste gebouw op het grensoverschrijdende bedrijventerrein Avantis gezien vanuit de richting van gp212. De grens komt ongeveer op het midden van de lange zijkant het gebouw binnen en maakt daar meteen een knik. Dat moet de plaats zijn geweest van gp213. (20 jan. 2002).
Eind 2005 maakte Hans Hermans mij erop attent dat dit niet klopt. Volgens hem staat het gebouw geheel op Nederlandse grond en hij heeft gelijk. Hij wist ook te vertellen wat er gebeurd is met de grenspalen 213.
gp213, deze foto is in 1998 gemaakt door grenspaalfotograaf Joop Versluis
De tweede gp213 in afgebroken staat. Ook door Joop Versluis in 1998 gemaakt. Het procesverbaal vermeldt 2 grenspalen 213 op dit punt.
gp213, beide palen, in september 2000. Foto van Hans Hermans. We zien dat de obelisk-paal op het bouwterrein staat, het kleine broertje er net naast. Waar zijn deze palen gebleven? Hans Hermans weet te vertellen: "In 2000 werd op het industrieterrein Avantis (Heerlen) een begin gemaakt met de bouw van het kantoorgebouw Centipedes. Bij die gelegenheid werd een grenszuil met nummer 213 en een grenspaal met nummer 213 verwijderd. De zuil ligt momenteel in een magazijn te Richterich bij Aken. De grenssteen wordt sindsdien vermist. De grensstenen werden in oktober 2000 uitgegraven. In eerste instantie waren ze bestemd voor de burgemeesters van Aken BRD en Heerlen NL. De kleine steen is verdwnen, de grote steen Grenzsaule 213 werd overhandigd aan de eigenaar van Centipedes. Die wist er geen raad mee zodat de steen naar Richterich (Aken) verhuisde, waar ie nog steeds opgeslagen ligt."
Maurice Joskin van Kadaster Limburg berichtte in januari 2006 over een eventuele herplaatsing: "Voor zover thans bekend, zal na de afronding van de bouwwerkzaamheden bij het project Avantis bekeken worden of en hoe de rijksgrenspunten kunnen worden hersteld. In het geval van GP 213 zal in de loop van dit jaar worden besloten of deze paal weer op zijn oorspronkelijke plek kan worden geplaatst. Er is hiervoor in ieder geval nog geen datum vastgesteld."
Hans Hermans kon zich precies herinneren waar er gebouwd werd en dat was aan de Nederlandse kant van de grens. Het bouwplan hierboven laat echter de grenslijn dwars door het U-vormige gebouw lopen.En hoe zit het nu precies? Deze luchtfoto (van de website van Avantis) laat de grens net achter het gebouw lopen.
Dit is een uitvergroting van het bouwplan en nu wordt duidelijk waar de vergissing vandaan komt. Het geplande gebouw op de knik heeft een U-vorm maar alleen de zuid-westelijke poot is gebouwd. Die poot heeft zelf ook weer een U-vorm.
Op deze maquette (stond in de hal van het gebouw) zien we het nog duidelijker (blauw = de grenslijn, rood = het huidige gebouw).
Het gebouw van de voorkant, de U-vorm is duidelijk.
Opvallende nep-grenspaal bij de entree. De receptioniste in het gebouw wist er niets over te vertellen.
Hierboven werd al genoemd dat de locatie van gp213 vroeger een drielandenpunt was. Wat zegt Hans Hermans hierover: "op die plek bevond zich tot 1795 een drielandenpunt. Na het Partagetraktaat kwamen hier de grenzen bij elkaar van: Spaanse Nederlanden, (Rolduc, Bocholtz)
Hertogdom Gulik (Heydener Land) en Vrije Stad in het duitse Rijk (Aken)."
Op deze kaart - geplukt van www.grenspalen.com - zien we het drielandenpunt.
gp214 (2 dec. 2001)
gp215, gezien in de richting van gp216 (2 dec. 2001)
gp216 zou aan de rand van de snelweg moeten staan, de precieze plaats was volgens de kaart heel duidelijk maar hij was er niet. De kijkrichting is naar gp215 (2 dec. 2001)
gp216 door Joop Versluis in 1998 gefotografeerd
gp217 (2 dec. 2001)